Alegiak

Edorta Jimenez

Susa 21 / 1987ko uztailean

MASKARAK

Maskara egilearen izena erresumaren luze zabalean hedatu zen. Bera ei zen inoiz inon izandako artistarik trebeena bisaiak ezkutaraztearen artegintza hartan.

        Hiriko aberats, buruzagi, gerlari-buru, zeken, doilor, pederasta, proxeneta, lapur zuri, ohorezko hiltzaile eta engainatzaile orok, batzarrean bilduta, maskaragilea euren zerbitzupean hartzea erabaki zuten, zeregin horren pagutzat diru, jauregi, emakume eta gainerako ondasun guztiak eskainiz, premiazko baitzuten, antza, barruan okerkeriak eta gaiztakeriak eragindako damuzko mamu izugarriak ager ez zekizkien bisaietako ispiluetan islatuta.

        Halaxe egin ei zuten. Etorri ei zen, bai, etorri ere, maskaragile miragarria eta baita hiriko kale, merkatu, plaza, azoka, kartzela, eskola, jauregi, putetxe eta gainerako tokietan ibili ere, menekotzat hartu zutenen aurpegiak ezkutarazteko zeintzuk maskara ote ziren egokienak asmatzearren. Lan horretan egun luzeetan jardun ondoren, batzarrera deitu ei zituen ordurako zainetan odola ere maskara minak jota ziren buruak.

        Maskaragilea halaxe mintzatu ei zitzaien:

        Ikustea izan dut, zeuok eta zeuon menekoen artean emandako egunetan zehar, zein den zuen barrua, eta baita zuen aurpegiak ere. Sinets iezadazue, ez duzue nire zereginen beharrik, zeuon bikoizkeria baita zuen eginen maskararik hoberena. Ez dut egundo lortu, ezta lortuko ere, zuen aurpegiak eurak bezain maskara perfekturik egiterik. Aurpegia bera duzue zuok denok maskara.

        Berbok esan eta alde egin ei zuen maskaragileak, eta ez zuen beste inoiz beste maskararik egin.

ZENTSURA

Senar-emazteek seme bakarra izan zuten. Aita langile arrunta eta ama etxekoandrea izan arren, semeari literatur zaletasuna sartu zitzaion, txikitandik, barne muinetako alde sakonenean sustraitu arte. Han ibiltzen zen paper zuriak izkribuz zikintzen, gauari orduak lapurtuz.

        Aldi berean gertatu zitzaien aitari lana galtzea eta semeari lehen liburua zentsuratzaileari zuzentzea. Aitak kaleak gora eta behera ibili zituen, aterik ate, lanen baten bila. Semeak, aldiz, zentsuratzailearen berrien zain ematen zituen goizak, arratsak eta gauak ere, loak hartu ezinik.

        Bizitza gogorra dela eta, etika auzietan denbora alferrik emateko konbentzituta beharraren poderioz aita, borrero lana hartu zuen gizonak. Semeak zentsuratzailearen erantzuna jaso zuen egun berean gertatu ei zen hori ere.

        Zelan liburu hartan izkribatutako gauzak edozein kristauren begiak zauritzeko gai ziren, zelan erabaki zuen liburu horrek kaleko argia ez ezagutzea, zelan jakinarazi zien agintariei liburuaren irakurketak kutsatutako guztiak zibilizaziorako galdutzat jo behar zirela, hori guzti hori kontatzen zion ezetzaren arrazoitzat zentsuratzaileak semeari zuzendutako gutunean.

        Agintariek liburuaren berri izan-eta berehala erabaki zuten, zentsuratzaileak esandakoari jarraiki, zentsuratzailea bera hiltzea, bera baitzen, izkribatzaileaz gain, begiak liburu hark profanatutako bakarra erresuma osoan. Halaxe agindu zioten aitari eta halaxe izan zen betea agindutako lana.

        Zentsuratzailea izanik aitak hildako lehen gizakia, etsipenak jota heldu zen etxera hurrengo eguerdian. Mahaiaren aurrean jesarrita aurkitzen ditu emaztea eta semea; jaten hasteko prest. Semeak eskuetan egunkaria duelarik, ijika hasten da halako batean, pozez gainezka barrua.

        — Azkenean ere akabatu egin dute piztia zentsuratzaile madarikatu hori. Bart baten batek tiro bakarraz erdibitu ei zion bihotza.

        — Berdin dio —erantzun dio aitak—, zentsuratzailea agintzen izan dutenek bizirik dirauten bitartean ez da ezer aldatu.

        — Baina madarikatu hori lurpean datza behintzat. Baten batek aurre egiten dio zuzengabekeriari gure herri honetan.

        Aita isildu egin zen, arazoa ulertzeko semea gazteegia zelakoan baitzegoen; edo, beharbada, auskalo, ez zuelako semeak beraren lana zertan zen jakin zezan gura.

LIBURUZAINA

Urteak igaro ahala, gaztetan liburuzain soila legez lanean hasitako hura, bibliotekako liburu, aldizkari, txosten, paper-bilduma eta bertan gordetako gainerako material guztiei buruzko xehetasun txikiena ere ikasten joan zen, denboraren poderioz eta naturak erregalatu oroimen pribilegiatuari esker. Horrelaxe, bada, liburuzainen buru izatera heldu zelarik, mahaia eta aulkia eman zizkioten, liburuak ateratzeko lana beraren menpekoen eskuetan utzita.

        Mahai hartatik mugitu gabe erantzuten zien liburu biltzaileen galderei, artxibategi jaun txit jakintsuak berak ere nekez erabiliko zuen trebetasuna erakutsiz. Urteek, alabaina, zentzu bikoitzean eragiten zieten liburuzainaren menekoei, batetik abantailak sorraraziz, baina, era berean eta dialektika ankerrenaren morroi denbora bera, haren aurkako mamuak ere ernaldu, erditu eta haziz ere.

        Isiltasuna ei da biblioteketako altxorretan bitxirik preziatuena, metalkirik gardenena, perlarik distiragarriena, berau barik ez baitago bestelako ondasunen bila abiatzerik. Hau guzti hau ederto zekien gure liburuzainak; adinak, hala ere, ez du ezer barkatzen, ez du inoren errukirik, ez daki bihotzaren taupaden berririk. Gortuz joan zen, bai, liburuzaina, garunetako artxibategian gordetakoak bere balioa aberastu ahala.

        Aulkitik mugitu gabe erakusten zien biltzaileei zein artxibategitan begiratu, zein kode erabili harako haren bilketan, nongo orrialdetan kontsultatu beste datu harrigarri hura. Dena dela, gero eta gorrago, gero eta ozenkiago hitz egiten hasi zen, hasieran artxibategi gelako beste edozein baino ahots zoliagoaz, baina apurka-apurka eta gorraren gorraz irakurketa gela baztertuena ere eztarri garramatu hark —tabakoari lar ekitearen ondorioa— oihartzun amultsu bezain grabez betez. Bilo urdinari zor ei zaion begiruneagatik edo, egoera jasanezina bilakatu arte ez zuen inork ere protestarik egin. Inoiz, hala ere, pazientziak ere gainezka egin behar bisaia serioegi haiek estalitako barne ozeanoan. Protesten uholdeak Zuzendari Nagusiaren bulegoko ateak busti zituen.

        Batzar Orokorra bilduta eta Zuzentzaren balantzan aldekoak eta kontrakoak elkarri kontrajarri ondoren, liburuzaina jubilatzea erabaki zuten, beronen zereginetan emandako urteak ohorezko dominaz estali ondoren, esker onaren seinaletzat.

DEDALOA

«Atzerri, otserri» dioen arren esaera zaharrak, berarentzat ez zen dedaloa baino urruneko hiri hartako kaleen labirintoa. Noraezean, gauak eta goizaldeak, gora eta behera, ibili eta ibili eman izaten zituen, zorabio hartan gidatuko zuen haririk gabe, plano mentalak marraztu ahal izateko garunarririk gabe. Harik eta leku hura aurkitu zuen arte. Adurrak nahi izan zuen taberna hartan beraren herriaren argazkia egotea, horman eskegita, menpean denetariko botilek osatutako erreskada nabarra zuela.

        Handik aurrera taberna berera abiatu ohi zen berriro, gauero, itsaso ezezagunean dena ardazten baitzen kalearte hartan, dedaloaren erdian jaioterriko usaina zerion argazkidun zulo hartan. Halaxe hasi zen edaten, argazkipeko botila guztietatik frogatzearren, argazkiari begiratzen zion bakoitzean botila berriren batekin tematu izaten baitzen.

        Urteak joan, urteak etorri, halakoren batean jaioterrira, argazkian ikusi eta ikusi egin izandako sorterrira, itzuli ei zen, begiak herriminak lausotuta eta gibelaldea alkoholak gizenduta.

        Heldu bezain laster herriko kaleetan ibili zen, argazkikoa begien aurrekoaren aldean zertan ote zen bestelakoa jakitearren. Berdintsuak iritzi zizkien biei. Aldaketa nagusi eta hala ere txikiez jabetuta behin-behineko begirada haren bidez, zainetan garagardoaren igurtzi apartsuaren eza nabaritu zuen, deika ari den maitemina baino arretatsuagoa, hunkidurak areagotu egiten zuen egarriari nahastuta. Gogoan zeukan gaztetako tabernara abiatu zen. Taberna hura, non bere bizialdiko lehen zurrutadak jo baitzituen, pentsatu zuen, solemneki.

        Garagardoa eskatu zuenean tabernariaren begirada mutua, harriduraz, eta atzamar nagusia hormarantz erakusten. Horman eskegita, txartela, «osasunaren alde, debekatuta alkoholdun edozein edari. Eskerrak ez edateagatik leku honetan». Lur jota irten zen kalera. Lehen trena hartu zuen.

        Esaten dutenez, atzerriko dedaloan galdutako kaleartera itzuli da, barra aurrean jesarrita argazkiari begira edanez ematen dituela gauak eta goizaldeak eurak ere sarritan. Gaztetako herriko argazkiari begira, gibel minez, dedaloko uhartean betirako preso.