PENAC FIN DIC SARRI

Burutik oinetaraino belus eta larru gorriz apainduriko zalduna bide bazterrean dago jarria, gaztaina arbola baten gerizpean, kapa beltzaren gainean. Zaharra da eta nekatua irudi du. Egin duen bidea jakinez gero, ordea, akitua, lehertua, beharko luke. Akisgrandik heldu da eta Frantzia osoa zeharkatu du: Lieja, Laon, Paris, Orleans, Blois, Tours, Poitiers, Bordele, Akize... Izurara ailegatzeko legoa erdia baizik ez zaiola falta geldiarazi du zaldia hondarreko aldiz. Bi kontu darabiltza buruan. Alde batetik, ez daki zer egin herrenka hasi zaion zamariarekin. Bestetik, ez daki nora jo: Donibane alderat ala Maule alderat. Bitartean adaxka bat zotz ari da bihurtzen bere zilarrezko sastakaiarekin.

        Zotza ahoan duela harrapatu du zalduna mandazainak:

        — Jainkoak diezaiola egunon jauna —bota du gizalegez gaztainaren itzalpera ailegatu berriak.

        — Baita zuri ere —zotza ahotik atera gabe—. Adizu, ez duzu bada hor ferraren bat izanen ene zaldi mainguarendako. Estimatua nukezu laguntza.

        — Bai, jauna, berorri zerbitzatzeko moduan nauka. Gurdian baditut beharrezko tresnak bere zamaria sosegatzeko.

        Zaldunaren adinkide izan litekeen mandazainak nekez egindako salto baldar batez gurditik jaitsi eta bertan dituen hainbat erreminta atera ditu istant batean. Zaldunak, oraindik arbolaren gerizpean jarria, besoa luzatu eta zaldiaren aurreko eskuineko hanka adierazi du behatz erakuslearekin. Mandazain prestua zaldiarengana inguratu eta lepoa ferekatzen hasi zaio. Zamaria lasaitu denean gurdialdera inguratu du eta bertan lotu. Gogor baina zaldia bortxatu gabe. Animalia lasai, jabea urduriago. Zalduna altxatu egin da, behingoz, eta zaldiaren lepoaldea goxatzen hasi. Ordurako, ordea, mandazainak ferraren iltzeak ia atereak zituen. Ferra erdia baizik ez zitzaion geratzen apatx zaurituan.

        — Zaldi eder honek anitz sufritu dizu. Ferra erdia galdua baitzizun, jauna.

        — Ontsa. Ezar albaitzeneza bertze bat, hala ez du gehiago sufrituko —agindu dio lehor zaldiari eusten askietsia-edo.

        — Bai. Baditut ferrak ausarki —erantzun du mandazainak doi bat minduta, baina beti ere laguntzeko prest.

        Zaldia konturatu orduko paratua dio ferra berria. Ezagun du animaliak bazekiela hobe beharrez ari zitzaiola mailuarekiko gizakia. Izan ere, gurdiaren saihetsetik libratu bezain laster harat-honat hasi baita zaldi zuri ederra trosta alaian eta soseguzko irrintzi ttikiak eginez. Zaldunak, jauzika hasi gabe, aldartea mudatu du. Bere kezketako bat desagertua baitzen.

        — Mila esker anitz. Ferratzaile ona dirudizu, arrunt ongi gobernatzen dituzu burdina eta erremintak. Dakusazunez zaldiak ere estimuan hartu du egin derauguzun faborea.

        Zaldunaren beste kezkak ordea, bere horretan segitzen du, eta mandazainarentzat sari bila zelako moltsara inguratzen ari zela galderatxoa pausatu du airean:

        — Zer giro da Donibanen? Urte luzez izan naiz sorterritik kanporat eta ez dut berri frankorik izan orduz geroztik. Gaskoi, biarnes eta frantsesak jaun eta jabe, ezta?

        Azken ziria adituta, mandazainak badaki zein behar duen izan zaldunaren gustuko arrapostua. Gustura erranen lioke, ordea, lakioa mudatu dute baina betiko zakur zaharrak dira nagusi. Zaldunaren belarriek, hala ere, honako hau aditu dute:

        — Bai, jauna. Ez duzu gauza onik bazter hauetan. Biarnes harroputz horrek oro nahi derauzu, baita erromesen libra apurrak ere. Donibanen ez ezik, Garazi Herri osoan ez duzu giro, ez eta bertze herritan ere. Gainera herri eta hirietan gero eta zorri biztu gehiago dagozi gure usario zaharrak euren poltsa berrien faboretan baliatuz...

        — Zorri biztuak! Elas! Zorri biztuak, zaude isilik! Urte franko mintzaera hori aditu gabe. Oi, Beñat Dardo maitea, non ote hago orain!

        Sorgin hitza bailitzan zalduna antzaldatu du zorri biztu esamoldeak. Aurpegia esku ahurrez bortizki igurtzi du, eta segidan moltsatik beste aizto bat atera du:

        — Dastatu al duk sekula Poitiersko gasna, ez duk txarra baina Ezterenzubikoa hobea! Bordeleko zahagi betea ere badiat. Jar hadi, jan ditzagun gasna eta arno satsu hauek. To! Har ezak hemendik!... Ni Lukuze, Arnalt Lukuzekoa nauk, Maulerat abiatu aitzin badiagu astirik eta, plazer baduk, hainbat istorio kontatuko derauzkiat Beñat Dardori buruz. Ezen bera huen egundaino jaio den puntzela jalerik handiena, arno edalerik itsuena eta baleztarekin esku trebeena zuen garaztar ehiztari handiena. Bazian faltarik, baina: liburu soberaxko irakurtzen zitian... Izena, alabaina, nola erran duk duala grazia?

        — Martin. Martin Bereau.