Eliminazio sasoia

Ederki kostata baina eskuratu dut azkenean Victor Hugoren Claude Gueux narrazioari Zorion Zamakolak egin itzulpena, Ataramiñek 2007an argitaratua.

        «Lehen aldiz Clairvauxko kartzelara Zorion Zamakolagana joan ginenean» hasten du hitzaurrea Angel Zelaietak. Etxe santua izan zitekeen Clairvauxko abadia zaharra, frantziar iraultzak bereganatu eta kartzela bihurtu zuen arte. Iraultza eta demokrazia handi askoren banderan ikur nagusi izan behar luke kartzelak, dena giltzape bilakatzeko espiritu iraultzaile hori kabitzeko.

        «Clairvaux, gotorleku bihurtu dugun abadia, leotz bihurtu dugun gela, urkamendi bihurtu dugun aldarea...» dio Victor Hugok narrazioaren aurrenean. Espetxe horretan kokatzen du idazleak «Claude Gueux izeneko gizon bat».

        «Claude Gueux benetako pertsonaia da, baina ez Victor Hugok agertzen duen langile zintzo hutsa», argitzen digu Zamakolak. Dena dela, «gizona Clairvauxko espetxe zentralera eroan zuten bere denbora ematera. Claude Gueux itxita zeukaten gotorlekuan tailer-zuzendari bat zegoen, espetxeak berezkoa duen funtzionario mota, zaintzailearena eta merkatariarena bietarik batera duena, aldi berean langileari eskaera eta presoari mehatxua egiten diona, eskutan lanabesa eta hanketan katea ipintzen dizuna.

        «Anoa errukigabea zen. Eta ondorioz Claude gose izan ohi zen Clairvauxko espetxean. Goseak zegoen, eta horixe zen dena. Ez zuen horretaz hitz egiten. Horrelakoa zen...

        «Gizon gazte bat, zurbila, zuria, ahula, bere ondoan jarri zen.

        «Eskuan bere anoa zeukan.

        «— Zer nahi duk?

        «— Hau jaten lagun diezadaan. Larregi zeukaat.

        «Albin ia umea zen oraindik, Claude ia zaharra zen zegoeneko. Tailer berean egiten zuten lan... ogi bera haginkatu».

        Baina presoaren zorion apurrari bekaitza dio zuzendariak; ezin du jasan presoek elkarri laguntzea, presoek euren ogia partekatzea. Elkarrengandik banandu egiten dituzte Claude eta Albin.

        «— Jauna —segitu du Claudek—, bizi ahal izateko Albin behar dut».

        Zuzendariari ari zaio, laguna ostera bere ondora ekar dezatela erreguka.

        «— Nik ez diat sekula neure erabakietan atzera egiten —erantzuten dio behin eta berriz.

        «Min eginez gozatzen duen gizon gaiztoa duk», azaltzen die Claudek presokideei.

        Zein lerro gutxi behar diren batzuetan lekuotako gorabeherak azaltzeko, eta zein gutxi aldatzen diren gauzak ia berrehun urtean!

        Claudek garbitu egiten du azkenean zuzendaria; heriotza zigorra ezartzen diote Clauderi, krimenagatik.

        «Apaiza heldu zen, gero borreroa». Kartzeletan eta gisako lekuetan aski ohiko anaia siamdarrak.

        «Begira iezaiozue Claude Gueuxi. Adimen onekoa, bihotz onekoa, zalantza barik. Baina patuak hain txarto egindako gizartean jarri du, ezen azkenean lapurretan egin baitu. Gizarteak hain txarto egindako espetxean sartu du, non azkenean hil egin baitu.

        «Garrantzitsua da, diputatu eta ministroak, herri honetako gauza eta ideia guztiak eztabaida antzuetan akitzea eta tirabiraka erabiltzea.

        «Zer esango luke Ganbarak..., norbait altxatu eta hitz serio hauek esango balitu:

        «Desegin iezadazue krimen eta zigorraren eskala herren hori eta berregin ezazue...

        «Jaunok, Frantzian urtero buru gehiegi mozten da. Ekonomia lanak egiten ari zaretenez, egin itzazue horretan. Eliminazio sasoian zaudetenez, elimina ezazue borreroa. Laurogei borreroren soldataz seiehun maisu ordainduko dituzue».

        Bikaina Victor Hugorena, eta aparta Zorion Zamakolaren aukera. 1834an idatzi zuen Hugok testu hau. 2006 eta 2007an, berriz, aldare urkamendi bihurtuari erreparatu behar izan zion Zamakolak. Korridoreetan haizearen ulua legez zebilkeen Claude Gueuxen berbaroa sumatzen zuen, beharbada, Clairvauxko leotzean itzulpen hau egiten ziharduen bitartean.