Exo

5

Eguna harrigarria egin zaio Damian Arrutiri. Uste gabekoa erabat. Goizean Izpizuarekin ibili da ontzian, arrainik gabeko arrantzan; eguerdian Luperekin bazkaria, eta bazkalondoan, ai bazkalondoan, jangelan bertan hasi dira Lupe eta bera, bera eta Lupe, sukarrari bide ematen. Ohean amaitu dute eta aitor du orain Damianek, etxean bakarrik geratu den honetan, emakume horrek baduela zerbait beretzakoa, ez dela hain arrotz nabaritzen harekin azalez azal jartzen denean.

        Beldur dio, ordea, haren begietan ikusten duen nahiari, haragiaz haratagoko eskeari. Izutu egiten du horrek. Izutu egiten du alferretik irten beharrak eta betiko itzalita zeudela uste zuen txingarretatik, su berri bat pizten hasteak. Ez du nahi. Zaharregi dago. Bakardadera ohituegi.

        Laborria eragiten dio Luperengan aurkitu duen senitartekotasunak, beti hangoxea bailitzan jokatze horrek. Eta pentsatzen du, berak ez duela balio inoren etxean berean bezala sentitzeko. Arrotzak egingo litzaizkiokeela beste edonongo usainak eta neurriak. Bere lekua hortxe duela, Zorionan. Ez beste inon.

        Ez du Luperen bizimodua ezagutu nahi. Ez du haren etxea ikusi nahi. Ez du jakin nahi non bizi den. Ez ditu haren lagunak, haren familiakoak, nortzuk diren ezagutu nahi. Ez du Luperen iraganaren berririk jakin nahi. Haren amodio galduen albiste jakin nahi. Ez du Luperen ñabarduren albiste jaso nahi. Ez du inoren historian sartu nahi. Ez du bere buruaz harantzagoko pauso bakar bat ere eman nahi. Eta, batez ere, ez du bere buruaren inguruko kontuez inorekin jardun nahi. Ez du eranzten hasteko gogorik. Barru-barruko kontuak hobeto daude ezkutaturik. Mila tona hondarren azpian estalirik. Ez al zen izan Paul Valéry idazle hotz eta zurrun bezain handi hura, nigan ezagutzen ez dudan horrek guztiak osatzen du nire nitasuna, edo antzeko zerbait, esan zuena. Ez. Ez du gogorik. Ezkutukoa agerian jartzeko alferkeria dauka. Ezkutukoak ezkutuan behar du honezkero. Ez du nahi. Ez dago prest. Hobe da horrela. Zaharregi dago. Bakardadera ohituegi. Ohiturara ohituegi.

        Birigarroek bakarrik pitzatzen dute arratsaldeko isiltasuna. Dzi, dzi, dzi. Golf jokalarien takatekorik ere ez du entzuten eta horrek ekialdekoa dabilela erakusten dio Damiani. Ohetik bertatik daki haizearen berri, igarlea bailitzan. Makalak irudikatu ditu orduan, mendebalderantz okertuak, mendebalderantz hostaila ernatu berria erakusten, lotsagabe.

        Ez du alde egiten sumatu, hala ere. Emakumearen usaina baino ez da geratu korapilaturik izaretan, itsatsita burkoan, itsatsita bere azaleko biloetan. Gezurra. Haren usaina ez ezik, irudia ere geratu da gelaren barruan harrapaturik, ohe gainean biluzgorririk. Haren berna luzeak eta gerri estua. Haren bular eztizkoak eta, batez ere, haren begiak ere geratu dira Damianen adimenean, itsatsirik. Bi lapa eder bezala. Eta haren pare bat esaldi ere bai, behin eta berriz errepikatzearen poderioz, burrunba etengabe bezala geratu zaiona. Etengabeko kilkerra: non egon zara Damian, non egon zara orain artean ezkutaturik. Non ibili zara sartuta nik orain arte zu ez ikusteko.

        Damianek ez du deus jakin nahi eta tapakien azpian gorde du burua, ihesi. Egindako jolasaren izerdizko usaina datorkio, ordea, lurrin lodi baten itxuraz. Eta irudikatu egin du usain hori. Gorpuztu egin du. Kanpoko makalak irudikatzen dituen bezain egiazko ikusi du, kolore zehatzik gabeko ke zurizta bat bezala, bere sudur zuloetatik barnera sartzen. Biriketara zuzen. Eta han, mikrobioak irudikatu ditu, mikrobio txikiak ikusi ditu, birika barneko biztanle sekretuak, berotasun berria profitatu eta ugaltzen eta ugaltzen. Etengabe ugaltzen. Milaka milioi mikrobio, mikrobio kume berriak egiten. Milaka eta milioika, bazter guztiak betetzen. Usainaren iritsierak eman dien pozarekin, ehunka milioi mikrobio bere haragitan bizitzen. Gustura eta eroso, bero bufada berriaren gozotasunarekin.

        Eta Damianek atera egin du supituan burua mantapetik, gehiago ezin eta. Haragizko usainetan ito baino lehen. Orduan entzun du baten bat beheko atean dela, tirrina jo eta jo, Argosen zaunka artean. Eta berriro ere sartu zaio izua. Sekulakoa. Kartzelara joateko aukeraren izua. Ohiturak aldatu behar izateko izua. Zaharregi baitago horretarako ere. Ohituretara ohituegi.

Ni Leire naiz eta beste hau Gorka. Osabak esan dit zure etxera etortzeko. Fidatzekoa zarela. Horixe esan dio Damiani ia bere alaba izateko moduko adina daukan neska gazteak. Musca argentea bat izan daitekeela erabaki du supituan, ederra, beraz. Gaztea, batez ere, pentsatu du ondoren. Eta Damianek, beste ezer esan gabe, zaunka diharduen zakurra heldu du lepokotik eta apur bat harantzago eraman du katean lotzeko. Sartu barrura, esan du gero, eta nora sartuko dira barrura ez bada, pentsatu du jarraian, esaldia aipatu bezain azkar. Zozoa haiz zeharo, Damian, haserretu da bere buruarekin.

        Etxe barneko eskaileretan gora hartu du bi gazteen aurretik, bide erakusle, baina dagoeneko antzeman die usaina. Egunetan garbitu ez direnen usaina, geltokietako ke guztiak bildu dituztenen usaina, babesik gabekoek edukitzen zuten usain hotza. Berak Irlandan eduki zuen usain hura bera. Izututa dabilenarena. Hori izango da zuen gela, esan die orduan, bainugela bat ere badauka hor ezkerretara. Ezer behar baduzue, eskatu niri.

        Eskerrik asko esan diote eta, ondoren, zuek biok biologiako ikasleak zarete, Leioakoak, nire euli bilduma aztertzera etorritakoak, esan die. Tesi bat idazten ari zarete eulien bizitzaz. Normal jokatu behar dugu eta horixe da normalena, zuek biologiako ikasleak izatea. Adinean zaudete, gainera.

        Ez didazu sinetsiko, baina ni biologiako ikaslea naiz egiazki, esan dio mutilak. Hobeto orduan, erantzun du lehor Damianek eta afaltzeko ezer ba ote den begiratzera noa, esan die gelako atea itxi baino lehen.

        Zeuen etxean zaudete esateko gogoa irentsi egin du, ez baitaude egiazki euren etxean. Damianen etxean daude. Zorionan. Kaka zaharra. Eta gutxi dira Zorionan euren etxean bezala sentitzeko baimena dutenak: Véroniquek, Argosek, Katalinak eta Moisesek. Beste inork ere ez. Aski dira horiek. Ezta Lupek ere, oraingoz, zimentarriak bezain bertakoa izan dela iruditu bazaio ere.

        Damianek ura jarri du irakiten eta bertara bota ditu aurkitu dituen porru eta azenario bakarrak, zati eginda. Starlux pastilla erdi bat ere bai. Ondoren patata batzuk zuritu, borobilean moztu, oliotan igurtzi, gatzpipertu eta labeko azpil batean jarri ditu. Gainean hozkailutik ateratako oilasko bat jarri du, gatzpipertuta hau ere, Starlux erdia izter-hegaletan igurtzita eta limoi erdi bat sarturik ipurditik. Baratxuri bi atal ere bai. Ipurditik.

        Labean sartu du guztia jarraian eta zalantza bat etorri zaio segidan: ordubete gehiegi da patatentzat eta gutxiegi oilaskoarentzat. Baina berdin dio, bera ez da Bocuse. Nahi ez duenean ez, behintzat. Eta gaur ez du nahi. Ez dago oturuntzetarako. Eta sukaldaritzak ustekabeko metaforak ematen dituela pentsatzen aritu da. Azken finean, mahaira eseriko direnetatik bi, oilaskoa bezain gordinak baitaude eta hirugarrena, bera, alegia, eginegi. Erreegi, pataten antzera.

        Eltzeko urak irakin duenean fideo batzuk gehitu ditu saldatan eta orduan pentsatu du, azkarregi egiten ari dela zopa. Oilaskoa egin orduko, fideoak gehiegi beratuko direla saldatan. Bigunegi egongo direla, puztuegi. Baina, berdin dio horrek ere. Gaurko gazteek ez dakite jaten pentsatuz amaitu du gogoeta gastronomikoa eta bi gazteak irudikatu ditu, gelako bazterretan armak non ezkutatu erabakitzen, pistolak non gorde deliberatzen. Bere etxean, Zorionan. Hortxe ondoan. Bere etxeko gela batean, gonbidatuen gelan, behin Madrildik Donostiara etorritako epaile batek ostatu hartu zueneko gela berean. Te agradezco mucho la confianza, esan zion, tienes tu casa en Madrid para lo que necesites. Horixe esan zion Gutiérrez jujeak. Sería un placer poder recibirte en mi casa de Madrid. Si es que bajas algún día.

        Istant batez, Gutiérrez epailea irudikatu du Damianek, toga beltz eta guzti, film amerikarretako egurrezko mailu eta guzti, berari sei urteko kartzela zigorra ematen. ETAren komando iheslari bati laguntzeagatik sei urteko espetxea merezi duzu, esaten, kolaboratzeagatik edo, okerrago, partaide izateagatik, eta, nahi gabe, irri bat atera zaio ezpainetatik: sei urte baino lehen izango naiz lurpean, Gutiérrez maitea. Kartzinoma bat daukat eztarriaren erdian. Kartzinoma ezkatadun bat. Xabiroi bat. Karramarro bat. Zuk ba al dakizu zer den hori. Alferrik zabiltza nirekin sei urteko eskaeretan. Eta jaitsi egin da, euliak nola dauden ikustera.

        Batzuetan hil beharrak grazia ematen dio bizitzari, horixe esan dio Argosi, katetik libratu duenean. Zeinek esan behar zidan niri.

Patatak erreta irten dira labetik, erreegi, eta oilaskoa gordin, gordinegi, baina ez diote muzin egin bi gazteek eskainitakoari. Ezta zopari ere. Dena utzi dute garbi. Barkatu, baina etxe honetan ez dugu postrearen ohiturarik, gehitu du Damianek, eta, berdin dio, esan diote bi gazteek. Nahikoa ari zara egiten.

        Hezurrak leihotik bota dizkio Damianek Argosi afal ostean eta hark ere ez dio izkin egin ezeri. Areago, ugazaba ikusi duenean leihotik txistuka, isatsa alde batera eta bestera hasi zaio, aspaldiko ohitura galduen oroimenetan. Antzik ere ez dio eman nagusiaren pentsamenduari, nahikoa baino, gehiegi ari dela egiten. Gehiegi.

        Zu ere gutarra izandakoa zarela esan dit osabak, bota du tupustean neska gazteak eta, gutarra izatea zer den esaten badidazu, akaso baietz esan beharko dizut, erantzun dio Damianek zut. Ez nago oso segur zuek eta ni zaku berekoak ote garen.

        Zergatik hartzen gaituzu, orduan, zeure etxean, galdegin du Gorkak, zergatik hartzen duzu hainbesteko arriskua. Neuk ere ez dakit, erantzun du Damianek, neuk ere ez dakit xuxen. Agian hegaberak atsegin ditudalako izanen da.

        Zer dira hegaberak, galdegin dio orduan neskak, eta elurretan galduta ibiltzen diren hegazti mota batekoak direla hegaberak, erantzun die.

        Gu ez gabiltza galduta, ederki dakigu zertan gabiltzan, erantzun du irmo mutilak. Gu herriaren eskubideak zapaltzen dituztenen aurka gabiltza. Herri honi egiten zaion eraso bakoitzari erantzuten.

        Ederki, asko pozten naiz, moztu du Damianek ironiaz, eta harrikoa egitera joan da, baina, ez mesedez, esan dio Leirek, neronek egingo dut hori. Nahikoa egin duzu afaria ematearekin.

        Nahikoa ez, gehiegi, etorri zaio berriz burura Damiani, baina ez du ezer esan. Hegaberak zer diren ez dakitenekin ezin daitekeela fidatu ere erabaki du. Txorien izenak, arbolen izenak, denak ahazten dituzte. Ahaztu baino, sekula ikasi ez. Horixe. Tresnak, gauzak, ez dakite nola izendatu behar diren. Aurki gara denok silaba bakarreko monosilabiko, pentsatu du. Ur. Su. Mu. Edo bestenaz, proparoxitono. Superrondo. Hipergaizki.

        Hiztegia baino nahiago dute hauek bonba eta pistola, historia ezagutzea baino, ekintza. Nor zen Chaho, galdegingo nieke. Nortzuk ziren Agirre, Galindez edo Monzon. Nor zen Argala. Hori ere ez baitakite. Ez dute ikasi. Adanen jenerokoak dira: eurak baino lehen, ezer ere ez.

        Zigarro puru kaxa hartu du esku artean eta, nahi al duzue txokorrik, galdegin du. Ezetz gazteek. Oraintxe eginen dut kafe apur bat. Zaudete lasai, hona ez da inor etortzen sekula, eta etxetik kanpora irteten ez bazarete, ez zaituzte inork ikusiko. Hau aparte dago mundutik. Erabat aparte.

        Eta ahaztu baino lehen, telefonorantz joan da. Mutilak jarraitu egin dio atzetik orduan. Zelatari. Katalina eta Moisesen zenbakia markatu du. Katalina, ez zaitezte nire etxera agertu neuk esan arte, ezta garbiketa egitera ere, bi ikasle daude hemen nirekin eta ez genuke nahi inork molestatzerik. Eskegi egin du ondoren telefonoa eta, zer uste zenuen, poliziari deituko niola, ala, esan dio mutil gazteari bekozkoz. Badaukat zer egiteko hoberik.

        Kafea hutsik hartu dute hirurek. Azukrerik gabe eta basoan. Inork ez du bestelakorik eskatu, ez azukre eta ez esnerik. Isilik egon dira Damianek eten duen arte. Etxe honetako ohituretara makurtu beharko duzue, esan die Damianek, txakurrak Argos du izena eta zaunka egiten baizik ez daki. Beheko geletara sartzea debekatuta dago.

        Zergatik, galdetu dio mutilak, eta bere agintea indartzeko profitatu du aukera Damianek: neuk hala agintzen dudalako.

        Ez zaitez horrela jarri, esan dio jarraian Leirek, ulertzen dugu egoera ez dela batere erraza zuretzat.

        Bada, ulertzen baduzue, ongi ulertu eta kito. Ohera noa, ondoko egongela horretan duzue edaria eta telebista. Nahi duzuena egin, ni bihar goizean goiz lanera joango naiz eta bakarrik geratu beharko duzue.

        Osabak euliak ondo ezagutzen dituzula esan dit. Forentseei laguntzen ibiltzen zarela ere bai. Zertan zabiltza orain.

        Gorpu zatitu baten adina zehazten, horrexetan ari naiz, eta hura hil zuen urdekumea topatu nahian ere bai.

        Nor da hildakoa, galdetu dio mutilak.

        Horrek berdin dizu zuri, erantzun du lehor Damianek eta bere gelarako bidea hartu du. Egongelatik pasatzean, kanpoan gaua garbi datorrela ikusi du parapaneko makalen gaineko izarren argitan. Ilargia, ostera, mehe, argizko hari zurbil bat baino ez. Ilberria, ia.

        Ez du argirik piztu behin gelara sartu denean. Mekanikoki errepika ditzake-eta eranzteko lan guztiak, mekanikoki aurkitzen daki goizeko zazpi eta erdietan jarrita dagoen iratzargailuaren kakoa, eta mekanikoki daki lo egiteko ez dagoela ezer burua hutsartez betetzea bezalakorik.

        Horregatik lotaratu da mahaitxo gainean zegoen ohar bati erreparatu ere egin gabe. Eskuz izkribatutako paper hori bat: Telefonoz deitzen didazunean, egia izango naiz. Bestenaz, ez naiz sekula existitu. Lupe.

Urrutikoetxearen bulegoan gauzak beti bezalakoak dira, alferrikakoak. Ez dago ezer egiterik, esan du, ez dago ezer egiterik zure amaginarrebarekin. Ez daki ezer bere alabari buruz. Ez daki non dagoen. Ez daki non dabilen. Ez daki zertan egiten duen lan. Ez daki ezer. Duela hiru hilabete, Eguberri egunez, haserretu egin omen ziren biak ala biak —ez digu esan zergatik—, eta alde egin zuen alabak amaren etxetik. Zure emazte ohiak. Inork ez daki nora. Ez dakigu nori galdetu. Ez dakigu zer egin. Hori guztia esan du Urrutikoetxeak eta baietz egin dute buruarekin Mangas eta Lenizek bazter batetik. Baietz. Halaxe daudela gauzak.

        Gorpua aztertzen segi behar dut, esan du Damianek. Besterik ezean finka dezagun, behingoz, zein egunetan bota zuten Izarraizko leizean behera. Dena den, amaitu du, komeniko litzateke galdetzen hastea ba ote den nonbait Oxford Kluba izeneko zerbait. Oker ez banaiz, Jaioneren lagunak Oxford Klubean biltzen ziren. Edo Oxford Kluba deitzen zioten euren elkarteari. Ez dakit segur.

        Berria da hori, esan du orduan Urrutikoetxea tenientek eta, baliteke, erantzun dio lehor Damianek. Gero irten egin da, agur ere esan gabe, autoa hartu eta Polloeko gorputegira bidean. Han, hiriko beste muturrean, Larrañaga aurkitu du gorpu iritsi berri baten erraiak aztertzen. Ijito bat da, esan du, bere lehengusuek hil omen zuten atzo arratsean Irunen. Droga-zorrak, antza, gehitu du.

        Damianek emakumearen zatiak gordetzen dituen tiradera erakarri du eta are gogorragoa egin zaio bigarrenez zati haiek guztiak ikustea. Kasik ez dio beste ezer pentsatzen utzi: nork egin dizu hau Jaione, nor izan da putakumea. Norena da hazia. Non daude arrastoak. Eta bisturi txiki batez, gibelaren zati bat eta gorpuki bakoitzetik laginak ebaki ditu mikroskopioaren azpian jartzeko.

        Müller-en eskema ekarri du burura lenteetatik begira hasi baino lehen. Egia esan, Müllerrek erakutsitako apurra baino ez da erabiltzen forensikan, ez dago besterik edo, behinik behin, Damianek hori baino ez daki:

        Lurrean ehortzitako gorpuetan urdindura gertatzen da heriotzatik bi eta lau urte bitartean.

        Zati bigunak desagertu egiten dira (hau ere bi eta lau urte bitartean).

        Kartilagoak eta lotailuak desagertzen hasten dira behin bost urte pasatu direla.

        Gantza desagertu egiten da hezurretatik, bost eta hamabost urtera bitartean.

        Hezurrak apurtu egiten dira hamar eta hamabost urte bitartean, baina, beti ere, lurraren berezitasunek baldintzaturik. Alabaina, hezur batzuek milaka urte egiten dituzte apurtu gabe.

        Hauskorrak eta porotsuak izaten dira hezurrak behin berrogeita hamar urte igaro direla. Hala ere, lurraren konposizioa aztertu behar izaten da halakoetan.

        Hezurrek ez dute hezurmuinik izaten behin sei urte igarotakoan.

        Hamar urte baino gehiago iragandakoan, ez da batere materia organikorik geratzen bizkarrezurraren inguruan.

        Deus ere ez beretzakorik Müllerrek esandako denen artean. Deus ere ez aste gutxi batzuk baino ez dituen gorpuaren adin zehatza erabakitzeko. Urrutik egun zehatza jakin nahi du, pentsatu du Damianek, eta orduan, orduan zehazki, hasi da lenteetatik behatzen. Haragi artean arakatzen. Okela begiratzen. Jaione zehazki zein egunetan bota zuten zuloan behera erabakitzeko.

        Ez du intsektu osorik kausitu. Bat ere ez. Ez euli eta ez bestelakorik. Denek alde egingo zuten gorpukiak mugitzen hasitakoan. Larbak bai, ordea, edo zehazkiago, ninfak. Batzuk hamar milimetro ingurukoak eta beste batzuk hamahirukoak. Lagin guztietan berdin-berdin. Badauka erantzuna Urrutikoetxearentzat. Gutxi gorabehera. Damianek badaki. Argi ikusi du ninfak ireki dituenean, batzuk Musca domestica generokoak dira eta besteak Calliphora vomitoria deitzen direnetakoak. Arruntak oso. Biak ala biak.

        Non dago hemen telefonoa, galdegin dio Larrañagari eta honek, hatz bat ijitoaren gorputik altzata, ate bat erakutsi dio. Handik bi ate eskumara. Zer, ba al dago ezer berririk, galdegin dio gero.

        Baietz uste dut, esan dio Damianek eta gorpuari kendutako zatitxoak beren lekuetan jartzen saiatu da. Haragia haragiari bildu dio. Okela okelarekin jarri du. Puzzlea gehiago ez desegite aldera. Ondoren tiradera bere lekuan jarri, latexezko eskularruak kendu eta alde egin du autopsia gelatik, arnasa eta telefonoaren bila.

        Ez du Urrutikoetxea tenientea aurkitu hariaren beste aldean. Bere idazkaria baizik ez du kausitu: esango diot lenbailen suri deitxeko. Badaukagu sure mobila. Horixe esan dio poxpolinak.

        Damianek gorputegitik beherako bidea hartu du, autopistan zehar, eta tunela pasatu eta gero ezin izan du ekidin lepoaren keinu automatiko bat eskuinerantz. Begiak eta burua joan zaizkio bazoka tiroak erori ziren lekurantz. Zelai berde zulaturantz. Oraindik hortxe daude, pentsatu du, ia niri gainera erori zitzaizkidanen arrastoak. Nik bakarrik ikusten ditut horiek.

        Doi-doi dagoela bizirik pentsatu du orduan, doi-doi dagoela bizirik, hiltzen jarraitzeko.

        Eta irratia piztu du, klik, esan eta izan.

Ehunka kamioi, denak bere bidean. Pölskatrans eta Veiculo Longo. Transporte Internacional. International Transport. TIR. Nahi beste. Kolore eta zama guztietakoak. Europarantz denak, meloiz beteta, marrubiz beteta, autoz beteta, irinez beteta, batek jakin zerez beteta. Beste hainbeste handik honantz, makinaz beteta, gurpilez beteta, ordenagailuz beteta, batek jakin zerez beteta. Eskuineko ilara osatzen dute Iruna bidean eta ertzainek poliki segitzeko keinua egiten dute bide bazterrean. Katastrofea ezin dutela konpondu, baina kasu egiteko eta abiadura moteltzeko. Aurpegi etsietan ikusten zaie hori. Edo bestela, autopista utzi eta errepide nazionala hartzeko. Baina hor ere berdin. Ez dago ihesbiderik. Eta orduan oroitu da Damian Véroniquek behin kontatu zionaz. Ai Véronique. Non zaude Véronique. Nigandik urrun Véronique. Urrunegi Véronique. Ala, hobe dinagu horrela, zaztada gehiagorik egin gabe batak besteari. Zauriak beste baterako utzita, Véronique. Véronique bihotzekoa. Aspaldiko lagun bakarra.

        Bai, Véroniquek galdegin zion ea ez zen sekula ohartu nola ibiltzen diren trenak eta kamioiak auto berriz leporaino kargaturik, atzera eta aurrera, inorako helbururik gabe. Ezetz esan zion berak orduan. Autoak garraiatzen maiz ikusten zituela, egunero nahi beste, baina beti pentsatu izan zuela helburu batekin zebiltzala auto berri haiek kamioi gainetan, tren gainetan.

        Ezetz esan zion Véroniquek. Hori ez zela horrela. Ederki zekiela berak. Eta, ez naiz harritzen, erantzun zion Damianek, horixe duzu lanbidea, trenak eta kamioiak zamatzen ibiltzea, Irungo zuen enpresa pirata horretan.

        Horregatik esaten dizut, Damian. Askotan, almazenean gordeta edukitzea baino merkeago ateratzen zaie saltzaileei auto horiek guztiak atzera eta aurrera ibiltzea, noraezean. Errepideetan eta trenbideetan. Irundik Cadizera eta handik honako bueltan. Edo Paristik Hamburgera. Edo Moskura. Non deskargatu erabaki arte, gora eta behera ibiltzen dituzte, kamioiez eta trenez, trenez eta kamioiez, eta Pasaiara ailegatzen diren ontzietan ere bai, sarritan.

        Ezin dut sinetsi, izan zen Damiani burura etorri zitzaion guztia, ezin dut sinetsi merkeago denik etengabe garraiatzen ibiltzea, leku batean gordeta edukitzea baino. Bada, bai, ihardetsi zion Véroniquek, geuk ere egiten dugu hori askotan, deskargatzen eta kargatzen ibili ordez, gidariak ibiltzen ditugu hemendik hara etengabean. Prezioen arabera erabakitzen dugu helmuga. Prezioak dantzan dabiltzanean, kamioiak eta trenak ere dantzan. Horixe da gaur eguneko garraioaren giltza: kamioiak, ontziak eta trenak lepo kargatu eta prezioak itxitakoan soilik deskargatzea. Bitartean errepidean eta trenbidean behar dute ibili garraioek.

        Damianek lau kamioi luze aurreratu ditu. Batek kartolak itxita zeramatzan eta ezin izan du ikusi zama, baina beste hirurak Renault markako autoz beteta zihoazen iparralderantz. Nola liteke, pentsatu du, Frantzia aldera doaz. Ez al dira, bada, han egiten, marka horretako autoak. Zer egiten dute auto horiek sortu dituzten leku bererantz itzultzen. Véroniquek arrazoia, beti bezala.

        Eta gehiago erotu baino lehen, saihesbidea hartu du merkatalgunerantz. Arkume txuletak erosiko ditu, eta potoetan jarrita dauden barazki eta babarrunak. Eta ogia. Eta letxuga eta tomatea. Eta beste oilasko bat. Eta olioa. Eta ozpina. Eta garagardoak. Etxean zain dauzkanentzat.

        Mila demoniok eramango ahal ditu handik lehenbailehenetan lehenbailehen.

Ohi legez, Argosek egin dio harrera, buztan jostari. Gutunontzian ere ohiko gutunek egin diote diosal. Hileroko Noticiero Entomológico Internacional aldizkariak, aurrezki kutxako bi gutunazalek, eta beste batek —harrigarria hau—, kartazal zuri batek. Ez izenik, ez zigilurik, ez arrastorik, ez ezer. Alde batetik eta bestetik, enbelopa guztiz zuria. Postariak edo besteren batek, zuzen-zuzen hantxe jarritakoa.

        Zabaldu egin du eta barnean, besterik gabe, argazki bat kausitu du. Ez gutunik eta ez idatzitako beste lerrorik ere. Argazkian Jaione ageri da, mahai ondo batean. Ederra dago. Alderik aldera erakusten ditu hortz zuri-zuriak. Festarako soineko beltz eta tiranteduna daroa soinean. Alboan gizon heldu bat dauka, hirurogei urterako bidean doana, gorbataz jantzirik. Duintasuna hondoratzen dion irribarre mozkor bat erakusten du begi erdi erorietan. Sekula barre egiten ez, eta argazkirako barrezka hasi dela dirudi. Damianek ezagutzen duela uste du, baina ez du egiazki ezagutzen. Baietz esango luke, aurpegi hori ikusia duela, baina ez. Ez daki nor den. Ilekera guztiz harrigarria du: ilea alde batera orraztuz burusoila dela ezkutatu nahi duten horietakoa, baina, gainerako ile beltzak ez bezala, aurreko aldekoak zuri-zuriak ditu. Bikotearen atzean jende multzoa ageri da dantzan. Jai batean ateratako argazkia da. Gabon Zahar egunekoa dirudi, edo beste festaren batekoa, ezen ia denek baitute pailazo kapelua edo sudur gorria gainean. Batzuek, plastikozko betaurrekoak ere bai, Groucho Marxenak bezalakoak. Atzeko aldean erdizka ageri denetako baten soslaia ezaguna egin zaio Damiani. Baina ez da ondo ikusten mozorroaren azpian eta ez dio gehiago erreparatu argazkiari. Gizon eta emakumeak dira pozarren dantzan. Juerga bat. Geroko utzi du argazkia. Nor ote da Jaionerekin dagoen tximazuri hori, pentsatuz. Atetik barrura sartu da eta, ea gazteak, lagundu erosketa hauek sartzen esan du ondoren, ozen. Zahar hau akituta dator eta. Horixe esan du. Zahar hau akituta datorrela.

        Zure liburutegian behatzen ibili gara. Asko irakurtzen duzula dirudi. Hizkuntza ezberdinetan, gainera. Liburu hau ez dagoela iruditu zaigu. Tori, zeuretzat. Eskerrik asko esan dio neska gazteari eta liburuari erreparatu dio Damianek: El mal de Montano deitzen da, Enrique Vila-Matas izeneko Bartzelonako idazle batena. Motxilan ekarri dut, irakurtzen hasi naiz baina gehiegi da niretzat, esan dio neskak, agian zuri gustatuko zaizu. Morroi arraro bati buruzkoa da. Hainbeste literatura irakurtzeaz gaixotu egin den batena. Montanoren gaitza deitzen omen zaio gaixotasun horri.

        Zuek euskaraz bakarrik irakurtzen zenutela uste nuen, esan du gero Damianek, hizkuntza-inperialismoari aurre egiteko edo.

        Txantxarik ez, esan dio mutilak, txantxarik ez. Dena ondo badoa, bi edo hiru egunetan bakean utziko zaitugu. Hori izango da dena.

        Osabak deitu du, esan du neskak ondoren. Ez zenuten telefonoa hartuko, galdegin die Damianek. Ez, horrelakorik ez. Erantzungailuan utzi dizuna entzun ahal izan dugu, besterik ez, berari deitzeko etxera iritsi bezain azkar.

        Sukaldean utzi dituzte dendatik ekarritako plastikozko zorroak. Ikurrina dute estanpaturik eta, gainean, K handi bat, Euskal Kalitatea, dioen ikurra. Damianek txantxarekin jarraitu du: ez dakit zuek bezalako gazte batzuek hemendik ezer jan edo edango duzuen, ikurrinak ikurrin, dena produktu frantsesa da eta. Auchan.

        Inork ez dio ezer erantzun oraingoan eta telefonora alde egin du, gazteak eurak hasi direla lanean ikusi duenean. Zeregin apur bat ez zaie gaizki etorriko, pentsatu du bidean, bestenaz zoratu egingo dira hemendik irten gabetan.

        Izpizuak ez du berehalakoan hartu telefonoa. Haren emaztea jarri da lehenbizi eta ea zer moduz dabilen erantzun behar izan dio Damianek. Ederki dabilela. Sekula baino hobeto. Etxera noiz egingo dien bisita ere galdetu dio eta, halako batean, erantzun du Damianek, halako batean joango dela eurekin afaltzera. Nahi duzunean esan dio besteak.

        Izpizuak ez dio gauza handiegirik esan: Jaioneren amak ezer ez dakiela bere alabari buruz; haren gauza apurren artean ere arakatu duela, baina ez duela deus arrarorik aurkitu. Haserretu zirenetik —ez dio esan zer dela-eta— ez dutela harremanik izan. Kosta egin zaiola Izpizuari zer gertatzen den amari ez esaten. Behin eta berriz galdegin diola zer gertatzen den jakin nahi duela. Lehengoan ertzain batzuk ere egon zirela Jaionegatik galdezka, eta badela zerbait mundu guztiak ezkutatu nahi diona. Esateko mesedez, zer gertatzen ari den.

        Hari zerbait esan behar ziok norbaitek Damian, gehitu du Izpizuak. Andrea ez zagok lasai egoteko. Bazterrak nahasten hasiko duk baten batek ez badio ezer argitzen.

        Konprenituko duk, Jose Ramon, ezin diogula Polloeko ikuskizuna erakutsi. Ulertuko duk beste edozer hobea dela alabaren zati horiek guztiak ama batek ikustea baino. Damianek bazekien berak zer sentitu zuen zati haiek guztiak ikusi zituenean, eta hortik ateratzen zituen kontuak. Biderkaturik. Amatasunak biderkatu egiten baitu beste edonoren mina. Mila bider. Mila milioi bider. Berez. Eta berak bazekien, begien aurrean eduki beharrik gabe ere, zati haiek, han, Polloeko mahai gain hartan sakabanatuta zeudela jakite hutsak, aldatu egin zuela bera. Aldatu egin ziola bera bezalako hildakoari, bizitza. Izugarrikeriak ohituta gauzkala distantziara, telebista eta hedabideetako galbahera. Baina batere geruzarik gabe agertzen denean, aurrez aurre, ez dagoela zer eginik. Izugarrikeriak agintzen duela gauza guztien gainetik eta norberaren samina ere irensten duela. Gehiago baita izugarrikeria samina baino. Irudi bat da. Pertsonak eraman ez dezakeen irudi bat. Ahalik eta lasterren ahaztu behar izaten den horietakoa.

        Ama batek, ordea, ezin du. Ezin du gainetik kendu izugarrikeria bere seme edo alabetako batekin egina denean. Ezin du gainetik uxatu, eta une horretatik aurrerako denbora guztian, haren erregetzak, irudiaren erregetzak, aginduko du. Lehenago minez erotzen ez bada, ama hiltzen den artean.

        Bai, bazakiat, baina zerbait egin beharra zagok. Hark ez dik geldirik eutsiko. Zernahitarako prest ikusi diat nik.

        Urrutikoetxeak erabaki dezala, bera duk profesionala. Eta ondoren, gutunontzian argazki bat jaso duela esan dio Damianek. Han Jaione eta gizon tximazuri bat daudela elkarren ondoan eta mahai batean eserita. Atzeko aldean, jendea ageri dela mozorroturik eta dantzan.

        Erakutsi behar didak argazki hori, esan dio orduan Izpizuak, eta bai, baina bihar, erantzun dio Damian Arrutik. Bihar izan beharko dik, gaur arratsaldean, aspaldiko partez, nire euliak begiratu behar ditiat eta.

        Esadak nolakoa den argazkian ageri den gizona. Esadak nor den Jaioneren ondoan ageri dena.

        Eta Damianek ilekera bereziarena kontatu dio, kaskasoila estali nahi duen orrazkera duela, baina, harrigarrietan harrigarri, aurreko ilaretako adats guztiak nabarmen zuriak dituela, ilea bi kolore kontrajarriz osatua duela, batere tarteko grisik gabe.

        Ondoren agur esan diote elkarri, bi gazteei buruz hitz erdirik ere esan gabe. Ez aipatze hutsaren kariaz, kontu batzuk dauden lekutik desagertu ahal balira bezala.

        Dutxan sartzea erabaki du Damianek, eta sukaldeko gazteak, apur batean bederen bakean uztea. Hala ere, hegaberen gogoeta egin du berriz. Gazteen hiztegi murritzarena, eta saiatuko dela Gorkak eta Leirek arbolaren baten izena ezagutzen ote duten jakiten, Gernikako haritzarenaz kanpo, prefosta.

        Lepoa egingo luke ez dakitela bereizten haltza edo hagina. Izeia edo artea.

Bazkalondoan lo kuluxka bat egitea erabaki du Damianek eta euliei geroago begiratzea. Normalean egongelako sofa handian egiten du siesta, baina gaur nahiago du bere logelara erretiratu eta ohe gainean etzanda, batere arroparik kendu gabe, manta koxkor bat gainean hartuta, lotaratzea. Gazteek espazioa behar dute ez itotzeko, pentsatu du. Ihesi eta inoren etxean gordeta, ez dela pertsonarentzat egoerarik gozoena. Eurentzat, beraz, egongela.

        Eta orduan, argazkia mahaitxo gainean utzi duen unean ikusi du Lupek idatzitako oharra, ordura artean erreparatu gabe geratutakoa: Telefonoz deitzen didazunean, egia izango naiz. Bestenaz, ez naiz sekula existitu. Lupe.

        Eta baietz, deituko diola erabaki du, baina gero. Urruti dagoela orain Lupe. Pentsatuko duela zerbait beranduago. Erabakiko duela zerbait. Asmatuko duela zer esan. Geroago. Lo egin eta gero. Arratsaldean edo ilunabarrean. Euliei begiratu eta gero, agian.

        Ohe gainean etzanda, esku artean bi liburu ditu, bata Leirek emandako El mal de Montano da. Begiratua eman dio eta nobela bat dela ikusi duenean, kokoteraino dagoela pentsatu du. Kokoteraino dagoela hainbeste nobelarekin. Euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez, hiru hizkuntzetan irakurritako eleberri guztiez dagoela kokoteraino. Denak direla berdin-berdinak. Soilik gertalekuak izaten direla ezberdinak. Batean Moskun eta bestean Erroman. Edo hagitz txarragoa, asmatutako lurraldeetan: Comalan edo Macondon. Gainerakoan, denek kontatzen dutela gauza bera: idazleak zenbat eta zein ondo dakien idazten. Ez besterik. Zer da nobela on bat. Ba al da inon halakorik. Jakin nahiko nuke bere izena.

        Kokoteraino dago irakurketa antzuetan hainbeste denbora galdu izanaz eta oroit ditu nobela berri baten azalak kitzikaturik irekitzen zitueneko garai haiek. Inozoa halakoa. Irekitzen zituen orrialdeak eta bertan kontatzen zirenak asmatutako gezurrak zirela aurrez jakin arren, hitz korapilatu haietan aurkitu uste zuen bere bizitza antolatzeko balioko zuten ereduak. Madame Bovary halakoak. Errealitatea aurkitu nahi zuen errealismoan. Asmakizun hutsa estaltzeko modu baizik ez den errealismoan.

        Kokoteraino, bai. Orain kokoteraino dago. Bete-bete eginda. Nobela batek, kasurik hoberenean, denbora alferrik galtzeko baino ez du balio, erabaki du. Inoren hitz malabaretan begiak galtzeko baizik ez direla izaten, eta apur batean bederen ez duela fikziozko lan gehiago irakurriko. Ahal badu, inoiz ere ez.

        Beste liburuari heldu dio orduan. Ez da ez handi eta ez txiki, baina paper finezko orrialde asko ditu. Lodi-lodia da. Liburu hotza dela esan daiteke, azaletik inor liluratuko ez duena. Hobeto esanda, azalik ere ez diote egin inor liluratzeko modukorik. Jakintza liburua dela dirudi eta, bai, Entomología Forense jartzen du erdi-erdian, eta apur beherago, bi egileen izenak: María Soledad Rodríguez Albarrán eta Juan de Dios Casas Sánchez. Aurkibidera jo du, eta han, Cronotanatodiagnóstico deitzen den atala aurkitu du, 407. orrialdean. Eulien marrazki batzuen artean aurkitu du behar zuena. Banekien, esan du, banekien ninfak hamar milimetro ingurukoak izateko, sei eta zortzi egun bitartean beharko zutela.

        Erraza dago kontua: euliak gorpura heldu eta arrautzak jartzen hasiko ziren berehala, hainbeste janari ikusitakoan. Zortzi eta hamabi ordu bitartean behar izaten dute eguraldi epela denean, baina hango hozberoarekin hamasei edo hogei beharko zituzten arrautzek. Egun bat ia. Gero, larba moduan, sei edo zazpi egun ninfa bihurtu aurretik eta, ondoren, hamar-hamahiru milimetroko ninfa bilakatu artean, beste zortzi egun, gutxienez. Guztira hamabost edo hamasei egun, beraz. Bai, Jaioneren gorpua Arrasateko espeleologoek aurkitu zutenean, euliek gorpukietatik alde egin zuten, baina hantxe geratu ziren ninfarik zaharrenak eta larba gazteagoak. Ezin joanik inora. Hamabost edo hamasei egun zeramatzaten zati haiek leizean behera botata. Bai, hamabost edo hamasei egun, gehienera.

        Ez diot oraindik Urrutiri esango, erabaki du gero. Bila nazala berak, ezer nahi baldin badu. Ez da komeni gauzak hain azkar argitzea, egun batetik bestera.

        Eta lotaratu baino lehen, nobelaren gogoeta etorri zaio berriro burura. Hilda dagoen generoa dela esaten dute denek. Eta arrazoi handiz esaten dute hori. Neu ere horrexetan nago. Zertarako behar da hainbeste asmakeria beti gauza bera kontatzen jarduteko. Zertarako hainbeste hitz alferrikako, errealitatea hortxe dagoenean. Hatzen muturrarekin ukitzeko moduan. Polloeko mahai baten gainean. Horrelakoetan zertarako behar dira nobelak, baldin eta ez bada egiaren lekuan gezurra jartzeko.

        Hilda dago nobela, bai. Zeharo hilda, Jaione eta ni bezain hilda.

Lo, ordea, hilda ez balego bezala egin du: alde batera eta bestera jiraka izerditan, manta koxkorrean korapilaturik. Urduri. Bere burua aurkitu du atsedenik hartu ezinean eta estu. Larri. Ez dute etxean dauden bi gazteek kezkatzen, ez. Gutiérrezek emango liokeen sei urteko kartzelaldiak ere ez. Mahaitxo gainean dauden bi paperek kezkatzen dute: Luperen oharrak eta argazkiak. Deitzen badidazu existituko naiz, horrek. Baina hori ere ez. Bigarrenak kezkatzen du, batez ere, izenik gabeko norbaitek bere postontzian sartu duen argazki horrek. Ezen eta erabaki baitu, argazki horrexetan egon behar duela, derrigorrez, Jaioneren hilketa ulertzeko giltza. Nork hartuko zuen, bestela, argazki hori bere etxeraino ekartzeko lana. Nork egin du hori, pentsatu du gero, nor izan daiteke, baina ez zaio erantzunik etorri.

        Nor da argazkiko gizon tximazuri hori. Nortzuk dira Jaione eta gizonaren atzeko aldean algaraka eta dantzan ageri diren horiek guztiak. Zergatik daude mozorroturik. Eta hobeto erreparatu dio orduan argazkiari: Jaionek eta bere ondoko gizonak ere, paparrean zintzilik dituzte gomazko sudurrak, plastikozko betaurrekoak. Hasieran ez ditu horiek ikusi, baina, bistan da, argazkia egiteko kendu egin dituzte istant batez mozorroak. Atzeko aldean ikusten den dantzalditik erretiratu eta mahaian eseri dira, argazkilariak fotoa egin diezaien.

        Non daude, zein lekutan daude, jarraitu du galdezka. Non ari dira egiten jai hori. Jatetxe batean. Taberna batean. Dantzaleku batean. Klub batean. Oxford Klubean, esanez, amaitu du azkenean korapiloa, eta bi eskuen gainean indartuta, eseri egin da supituan ohearen bazter batean. Badaki ez duela egingo gehiago lorik. Gaur arratsaldean ez, behintzat.

        Ordenagailura joan da bizi-bizi, bidean aurkitu dituen bi gazteei apenas arratsaldeon azkar bat esanda, eta eskanerrean jarri du buruz behera argazkia. Scanwise. JPEG. Photoshop. Outlook express. Argazkiaren kopia bat zuzenean bidali dio Urrutikoetxeari ohar batekin: ezagutzen al duzu norbait. Bai horixe galdegin dio Damianek Urrutikoetxeari, ea argazkian agertzen den norbait ezagutzen ote duen.

        Ondoren egindakoa gorde nahi ote duen galdegin dio ordenagailuak, eta baietz, gorde nahi duela. Zein izenekin. Oxford Kluba, jarri dio izena argazkiari eta bere dokumentuen karpeta elektronikoan gorde du.

        Gazteengana joan da gero eta, etorri nirekin esan die, oraintxe ikusiko duzue zer den biologia egiazkoa. Eskailerak jaisterakoan, erlezainek erabiltzen dutena bezalako bururako babes bana eman die Leire eta Gorkari: ez dute koska egiten, baina ezagutzen dut zoratzeko zorian jarri denik, eta abar, eta abar.

        Eulien artera sartu dira hirurak sotoko geletako batean, eta Leirek, halako batez, gehiago ezin duela leku hartan egon esan du. Zoratu egingo dela burrunbarekin. Higuingarriak direla. Gorkak irribarre egin dio, begiak zabal-zabalik. Bistan da bera atsegin handiz dabilela zomorro haien guztien artean. Eulien zaparradak eskaintzen duen ikuskizunarekin harriturik.

        Zertarako dituzu hainbeste euli bizirik, galdegin diote ikustaldia amaitutakoan. Zenbat daude, ehun mila, milioi bat, lau milioi.

        Xuxen ez dakit, egun batetik bestera ugaltzen dira, eta zer jana emanez gero, milioika jartzen dituzte arrautzak janariaren gainean. Ikaragarriak dira horretan. Arrautza horietatik larbak sortzen dira, gero ninfa bihurtzeko, eta azkenean euli. Hogeita hamazazpi mota ezberdinetakoak daude, baina denek badute gauza bera elkarrekin: hanken azpian aurkitzen duten elikagaia jaten dute. Hanken bitartez jakiten dute zer jan eta zer ez. Ez dira zozoak, janaririk ez badute ikusten, ez dute arrautzarik jartzen. Baina emaiezue aukera eta ikusiko duzue miraria zein den handia. Hil eta jaio, hil eta jaio, halaxe dabiltza beti. Egunero jasotzen ditut erratzaz hildakoak milaka, eta beste hainbestek, edo gehiagok, hartzen dute haien lekua. Ikaragarriak dira horretan, errepikatu du.

        Baina zertarako dituzu hainbeste, eromenezkoa dirudi, galdegin diote berriz.

        Ezertarako ere ez. Atsegin ditudalako.

        Hegaberak bezala, esan diote orduan.

        Bai, baliteke, erantzun du. Hegaberak bezala.

Luperi telefonoz hots egin baino lehen, zer esango dion ondo erabakitzen aritu da. Gauzak ez ditu arrapataka egin nahi. Emakume bat tartean denean alferrik dela iruditzen zaio, hala ere. Eginahalak eginda ere, gauzak beti joango direla berak uste ez duen lekutik. Emakumea beti izaten dela aldagai askea, aurrez neurtu ezinezkoa. Gizonarentzat.

        Aurrez aurre egon nahi duela berarekin, horixe esango dio. Ez, bere etxean ezetz, jatetxe batean edo. Inorena ez den leku batean. Azkarregi dela esango dio bestelako hitzik bere ahotik oraingoz entzuteko. Bera ez dela horrelakoa. Bera lasai bizi dela eta beldur diola bestelako harremanetan sartzeari. Baietz, ulertzen duela bere ikuspegia eta nahia, baina, zer nahi duzu esatea, halakoxea naiz ni. Ez dut estropezurik nahi. Kosta egiten zait. Ez dut beste atsekaberik nahi. Bai, horixe esango dio: egia. Ez daukala ur handitan ibiltzeko asmorik. Ez dakiela igeri. Ulertuko al du metafora, galdetuz amaitu du gogoeta komuneko ispiluaren aurrean eta, hala, aurpegia alderantziz ikusten ari dela jakinda, hitz guztiak eta bakoitza egin zaizkio faltsu. Benetan esan izan ez balitu bezala. Bera ez den baten batenak balira bezala eta, bide batez, bere aurpegiari ere erreparatu dio aspaldiko partez: betiko lukainka traza daukak, Damian, esan dio bere buruari. Horretan ere ez haiz batere aldatu. Baina, bai, bere begiak ez direla betikoak, hori ikusi du. Heriotzaren zantzua, behar baino lehen hasia dela arrastoa uzten.

        Telefonoan, ordea, ez dira gauzak berak uste bezala joan. Lupe jarri denean, egun osoan bere zain egon dela esan dio arrapaladan, hitz bat, batere tarterik gabe, besteari josiz. Ez dela telefonoaren aparailutik metro bat ere urrundu egun osoan eta asko pozten dela, berandu bada ere, deitu izanaz. Existitzen dela eta sekulako poza ematen diola horrek. Maitea. Damian maitea. Oraintxe joango dela, oraintxe etorriko dela, alegia, Zorionara, eta, klik, Damiani beste ezertarako astirik eman gabe, estreinako maite zaitut batez, eseki egin du telefonoa.

        Damiani dardara sartu zaio, eta izua: polizia bat eta bi ekintzaile. Etxe berean. Teilatu beraren azpian. Ez da konbinazio makala, pentsatu du. Zakurra eta katua bezalakoak dira horiek, eta berriro markatu du Luperen telefonoa, ez etortzeko eskatzeko asmoz, baina ordurako hegan egina zen txoria habiatik. Zorionara bidean kantari, bihotza dantzari. Damianek horrelako zerbait sentitzea zer izan daitekeen badakiela pentsatu du, baina egiazki ez daki. Ez du jakin nahi. Ezin duela jakin begitandu zaio. Halako gauzak ezagutzea eragotzia zaiola berari. Batez ere bi ekintzaile eta polizia bat, denak, aurrean eduki behar dituenean, une batetik bestera.

        Gerta dadila gerta beharrekoa, eta une batez eskertu ere egin du benetan hilda egotea.

Lagunok, esan die bi gazteei, ertzain bat sartuko da aurki ate horretatik barrura. Ordu erdi barru edo. Emakumea da, nire laguna. Lupe du izena, brigada zientifikoan egiten du lan. Ez dut kalapitarik nahi berarekin. Zuek biok biologiako ikasleak zarete Leioan, hirugarren mailakoak, eta nire euliekin tesia egin ote dezakezuen erabakitzera etorriak zarete egun batzuetarako. Gordeta dauden lekuan utzi bakean armak.

        Baina..., hasi dira esaten bi gazteak, baina, ez dago bainarik, moztu ditu irmo Damianek. Bainak ortuan. Horixe da dagoena, ez besterik. Nitaz fidatu edo ez fidatu, hortxe dago koska. Hartu ala utzi, zeuok erabaki. Gelditu ala oraintxe bertan alde egin etxe honetatik, zeuok jakingo duzue nora, ez dago tartekorik. Zuri ala beltz. Zeuok jokatu.

        Gazteak euren gelara sartu dira eta Damianek eztabaidan entzun ditu. Neskak geratu egin nahi du eta mutilak ez. Ezin dutela hainbesteko arriskurik hain hurbil eduki. Neskak, orduan, Damianek aukera bat merezi duela esan du. Orain arte zintzo ibili dela eurekin. Eta ez dela ezer pasatuko esaten badu, ez dela ezer pasatuko. Sinetsi egin behar diotela. Eta gertatuta ere, eurak bi direla eta ertzaina bat eta bakarra. Emakumea, gainera, esan du Leirek.

        Damianek ez du lekurik. Ez du etxe barruan metro koadro nahikorik. Ez du arnasarik. Aurki Lupe etorriko da eta beste bi horiek hemen. Kanpora noa, atarira, esan die ozen gazteei eta Argosen ondora joan da. Orduantxe etorri zaizkio gainera bi itzal handi. Bi itzal sekulako. Hortentsia loratzen hasi berrien artetik bi itzal ikaragarri eta, non duzu argazkia, galdetu dio batek, besteak eskuin besoa atzetik bihurritu dion bitartean. Eta, zaup, ukabilaz eman zio sabelaren erdian lehenbizi eta bularraren gainean ondoren. Zaup eta zaup. Non duzu argazkia.

        Argosek zaunka eta zaunka, zaunka eta ez besterik, bi gazteak irten dira azkenean leihora eta, zer gertatzen da hor galdegin dute izuturik, bururik erakutsi gabe. Ezer ere ez. Ez da gertatzen ezer, ihardetsi du Damianek ahal bezain osorik, arnasa juxtu-juxtu ateraz galtzarbe inguruko zulo batetik. Egon zaitezte lasai. Ez ezazue egin ezer. Nire gelako mahaitxoan argazki bat dago, hartu eta bota leihotik hona. Horixe baizik ez dute nahi eta gizon hauek.

        Bi gizon erraldoiak baretu egin dira lan erraza ikusi dutenean, gizona laguntzeko prest agertu denean, baina ez dute haatik Damianen beso bihurritua askatu. Egin dioten minarekin, besoa bere lekutik atera behar diotela begitandu zaio Damiani. Horixe bakarrik nahi dugu, esan dute, argazkia. Ez besterik.

        Orduan Damianek, gerta zitekeen okerrena ikusi du bere gelako leiho-ateen artetik agertzen. Gerta zitekeen gauzarik aldrebesena gauzatzen. Pistolaren muturra ikusi du agertzen, eta haren atzetik Gorkaren eskua eta, denok geldi hor, esan du hegaberak zer diren ez dakien mutilak. Filmetan bezala. Robert Mitchumek bezala. Kirk Douglasek bezala. Gary Cooperrek bezala. Denok geldi hor, eta ez inor mugitu. Atzera hortik. Utzi libre gizona, ahots dardartiz oihukatzen entzun du Gorka.

        Makal eta lizar gazteen atzetik, errepidearen ertzetik, tiro lehor baten hotsa entzun da Gorka zegoen leihorantz. Pam. Ia jo ere egin du leihoko gaztea ezkutuko tiroak. Baten batek egin dio tiro arbola artean kukuturik. Pam. Inork ikusi eta espero ez zuen lekutik. Pam. Gela barrura sartu da bala. Denok geldi, esan du orduan Damianek ozenki, ez dago arazorik. Gregory Peckek bezala. Lasai. Henry Fondak bezala. Denok geldi. Garrasika. James Stewartek bezala. Gorka, bota argazkia behingoz eta zaude lasai. Ez da ezer gertatuko. Sinets iezadazu niri. Ezkutatu pistola hori, hemen ez da ezer gertatzen eta. Bota argazkia eta kito, horixe da dena. James Coburnek bezala.

        Haizearen firina baino ez da entzun ondorengo segundoetan, tarte handiagoa iruditu duten istant luzeetan. Golf jokalari zenbaiten takatekoak baizik ez, erabateko normaltasunaren agerkari. Tak eta tak. Takatekoak.

        Leireren eskua agertu da halako batean sukaldeko leihotik eta harexek jaurti du argazkia zela-hala. Lorategiko anemona artera erori da dilindan, tximeleta lez, baina ez die loreei erreparatu boxeolari kankailuak argazkia jasotzera joan denean. Denak zapaldu ditu eta.

        Azkenean, hala ere, Damian askatu egin dute harrapatua zeukan korapilotik, berarentzat mezu bat ere badaukatela esanez. Zein da mezu hori, galdegin du Damianek. Bazterrak nahasten ez ibiltzeko, muturrik ez sartzeko behar ez den lekuan, horixe da mezua. Kontuak ateratzeko, bestela.

        Eta nork dio, bada, hori, ausartu da galdetzera.

        Aita Sainduak, erantzun diote irri artean.

        Alde egiterakoan ere, umoreari eutsi diote, argazkia hain azkar eskuratu izanak poztuta. Galdera egin dio atzetik helduta eduki duen gizonkoteak: zertarako duzu zakur hori, loreen artean txiza egiteko ez bada. Horixe esan dio, Argosek loreen artean txiza egiteko bakarrik balio ote duen.

        Ezkutuko autoan, tiro egin duen gizonezko kukutua bolantean dela, egin dute alde. Hiru gizonek. Hiru sasikumek. Ziztu bizian.

        Orduantxe agertu da Lupe bere Clio urdinean, nortzuk ziren horiek maitea, galdetuz, eta Damianek uste izan du, une batetik bestera, zerua erori egin behar zitzaiola buruaren gainera. Zerurik inon baldin bada. Eta baietz, hobe zukeela benetan hilda balego behingoz, erabaki du berriz ere.