V

Hartara, hartu zuen Komrover marinelarekin trena eta Odesara abiatu zen. Bidaia luze eta zail samarra zen, tren-aldaketa egin beharra zegoen Kiev-en. Bere bizitzan estreinakoz eseri zen tren batean koral merkataria, baina ez zitzaion gertatu estreinakoz trenez bidaiatzen duten hainbat eta hainbati bezala. Lokomotorak, seinaleak, kanpaiak, telegrafo zutoinak, errailak, begiratzaileak eta leihatilez bestaldeko paisaje itzurkorra ez zitzaizkion interesatu. Jomuga zituen ur eta portuak zitzaizkion axola, eta oro har zerbaitetan erreparatzen bazien burdinbidearen berezitasun eta gertakizunei, bakar-bakarrik egiten zuen artean ezezagunak zituen nabigazioaren berezitasun eta gertakizunei zegokienean.

        — Zuek ere kanpaiak al dauzkazue? —galdetzen zion marinelari—. Hots egiten al dute hirutan itsasontzi bat abiatu aurretik? Itsasontziek ere jotzen al dituzte txilibitua eta turuta, lokomotoren antzera? Buelta eman behar al du itsasontziak itzuli nahi duenean, edo nabiga al dezake atzerantz eta kito?

        Jakina, bidean topatzen zen, bidaietan beti gertatzen den bezala, pasaiari hizketarako gogotsurik eta haiekin honetaz eta hartaz hitz egin beharra zegoen. «Koral merkataria naiz» esaten zuen Nissen Piczenikek egiaren arabera, bere negozioez galdetzen ziotenean. Baina galdezka jarraitzen bazioten: «Eta zer egitera zoaz Odesan?» gezurretan hasten zen. «Nahikoa garrantzi handiko negozioak zain ditut han» esaten zuen. «Hori interesatzen zait —esan zuen tupustean ordura arte isilik egondako bidaiari batek—. Nik ere nahikoa garrantzi handiko negozioak zain ditut Odesan, eta nire merkantzia nolabait esatearren koralarekin ahaidetuta dago, korala baino askoz fin eta garestiagoa bada ere!». «Garestiagoa, izan daiteke
—esan zuen Nissen Piczenikek—, baina finagoa inola ere ez». «Postura egingo al dugu baietz finago izan?» oihu egin zuen besteak. «Ezinezkoa dela diotsut. Ez dago postura egin beharrik!». «Hara —esan zuen besteak garaile—, perlak ditut salgai!». «Perlak ez dira inola ere finagoak —esan zuen Piczenikek—. Zorte txarra ekartzen dute gainera». «Bai, galtzen direnean» esan zuen perla merkatariak. Gainerako guztiak ezbai bitxi hari kasu egiten hasi ziren. Azkenean, perla merkatariak galtzak laxatu eta poltsa bete perla atera zuen dirdaitsu eta akasgabeak. Esku-ahurrean ale batzuk bota eta bidailagun guztiei erakutsi zizkien.

        — Ehundaka ostra zabaldu behar da —esan zuen— perla bat aurkitzeko. Garesti ordaintzen zaie urpekariei. Munduko merkatari guztietan perla merkatariak gara aintzat hartuenak. Bai, nolabait esanda eratzen dugu benetako leinu bat. Begiradazue niri, adibidez. Lehen mailako merkataria nauzue, Petersburgen bizi naiz. Bezerorik handietsienak dauzkat, bi duke handi adibidez, haien izenak nire sekretu profesionala da, mundu erdia korritzen dut, urtero egoten naiz Parisen, Bruselan, Amsterdamen. Nahi duzuen lekuan galdetu Gorodotzki perla merkatariaz, haurrek ere emango dizuete nire berri.

        — Bada ni —esan zuen Nissen Piczenikek— ez naiz sekula irten Progrody gure hirixkatik, eta nekazariek ez bestek erosten dituzte nire koralak. Baina zeuok denok bat etorriko zarete nirekin, emakume nekazari batek, orbangabeko koral eder batzuk lepoan paratuta, hobeto ematen duela dukesa handi batek baino. Gainerakoan, koralak goikoek eta behekoek eramaten dituzte, behean daudenak goraltxatzen dituzte, eta goian daudenak apaindu. Koralak eraman daitezke goizean, eguerdian, arrats eta gauez, gala-dantzaldietan adibidez, udan, neguan, jai eta astegunetan, lanean eta aisian, poz eta penetan. Gorri mota ugari dago munduan, ene bidaide maiteok, eta idatzita dago, Salomon gure errege juduak gorri berezi-berezi bat eramaten zuela bere errege-mantuan, zeren feniziarrek, gur egiten ziotenek, opari egin baitzioten har berezi-berezi bat, kolore gorriko gernua libratzeko tasuna zeukana. Gaur egun ez dago gehiago horrelako kolorerik, tsarren purpura ez da gehiago gauza bera, izan ere harra deuseztua izan baita Salomon hil ostean, har espezie hura guztia. Eta aizue, oraindik koral gorri-gorrietan baino ez da agertzen kolore hori. Aitzitik, noiz ikusi dira munduan perla gorriak?

        Egundaino ez zuen koral merkatari isilberak hain berbaldi luze eta sutsurik egin guztiz jende ezezagunaren aurrean. Kasketa kopetatik kendu eta izerdia xukatu zuen. Irribarre egin zien bidelagunei banaka, eta guztiek eskaini zioten merezitako onespena. «Zuzen da, zuzen!» deiadar egin zuten denok batera.

        Eta perla merkatariak ere aitortu behar izan zuen, Nissen Piczeniken esanak arrazoi osoa ez izan arren, koralen defendatzaile moduan, aldiz, guztizkoa zela.

        Azkenean Odesara iritsi ziren, ur urdineko portu distiratsura, anitz itsasontzi zuri eztei-kolorekora. Han Komrover marinelak zain zeukan gurutzontzia, gurasoen etxeak semea bezala. Nissen Piczenikek ere gertutik ikusi nahi izan zuen itsasontzia. Eta lagundu zion gazteari guardia posturaino eta esan: «Bere osaba naiz, barkua ikusi nahi dut». Harritu zen bere ausardiaz. Hara: ez zen gehiago kontinente aldeko Nissen Piczenik zaharra, marinel armatu batekin hitz egiten zuena, ez zen Progrody kontinentaleko Nissen Piczenik bera, gizon arras berria baizik, gutxi gora-behera barrua kanporantz irauli bailitzaion, nolabaiteko gizaki iruntziratu bat, Nissen Piczenik ozeaniko bat. Bere irudiko, ez zen trenetik jaitsi berria, zuzenean itsasotik baizik, Itsaso Beltzaren sakonetik. Hain sentitzen zen aise uraren ondoan, Progrody bere jaio eta bizilekuan inoiz ez bezala. Noranahi begiratzen duela, ontziak eta ura ikusten ditu, ura eta ontziak. Itsasontzi, batel, gabarra, belaontzi, baporeetako saihetsalbo loreak bezain zuri, beleak bezain beltz eta korala bezain gorrien —bai, korala bezain gorrien— kontra uraren palasta etengabea jo eta jo ari da leunkiro, ez, ez da jotzen ari, laztanka ari da ontzien kontra ehunda milaka uhintxo tipiren bidez, mihi eta esku bailiren batera, mihitxo eta eskutxo batera. Itsaso Beltza ez da batere beltza. Urrunera zerua baino urdinagoa da, hurrenera berdea belaze bat nola. Milaka arraintxo txiki zalu ari dira jauzi, brinkoz, irristan, kiribilka, ziztu bizian airera eta must amiltzen, otapurño bat uretara jaurtiz gero. Zeru urdina hodeihuts hedatzen da kaiaren gainean. Hari buruz altxatzen dira ontzien mastak eta tximiniak. «Zer da hau?», «Nola du izena horrek?» galderak etengabe egiten ditu Nissen Piczenikek. Honek masta du izena eta horrek branka, hemen daude salbamendu-gerrikoak, bereizi behar dira txalupak eta alak, belaontziak eta baporeak, masta eta tximinia, gurutzontzia eta merkatalontzia, bizkar eta txopa, branka eta gila. Ehundaka hitz berrik jotzen dute oldarrean Nissen Piczeniken buru gaixo baina zoriontsura. Luze itxaron ondoren (ezohikoa, dio kontramaisuak) baimena lortu du gurutzontzia bisitatu eta bere ilobari laguntzeko. Ontzi-Teniente jauna bera agertu da, zertara eta Errusiako Itsas Armada inperialaren gurutzontzi batean judu bat begiztatzera. Barrez ari da Berorren Ontzi-Teniente txit prestua. Haize leunak harrotu dizkio judu argal eta kaskagorriari lebita beltzaren hegal luzeak, agerian ditu galtza marradun, maiztu eta usu adabatuak, belaunerainoko bota nabarren barruan. Nissen Piczenik juduak ahaztu ere egin ditu bere erlijioaren aginduak. Urrezuriz jantzitako Ofizialaren arrandia dirdiratsuaren aurrean erantzi du kasket beltza, eta haizeak darabilzkio ile gorri kizkurrak. «Marinel ona duzu iloba!» dio Berorren Ofizial txit prestuak. Nissen Piczenikek ez daki zer erantzun, barre besterik ez du egiten, ez du barre egiten, irri egiten du isilean. Zabalik du ahoa, ageriko dauzka zaldi-hortz handi horixtak eta hortzoi arrosak, eta kokospeko kobre-kolorekoa luze bularreraino ia. Begiztatzen ditu lema, kanoiak, uzten diote largabistatik begiratzen... eta Jainkoak daki, urruna hurren egiten da, bertatik lekutan dagoena, bertan dago hala ere, lenteen atzean. Jainkoak begiak eman dizkie gizakiei, egia da, baina zer dira begi arruntak largabistaz ikusten duten begien aldean? Jainkoak begiak eman dizkie gizakiei, baita adimena ere gero, euren begien ahalmena areagotzen duen largabista asmatzeko!... Eta eguzkia diz-diz ari du zubiaren gainean, bere izpiez berotzen du Nissen Piczeniken bizkarra, honek ordea ez du berorik sentitzen. Izan ere, haizeak beti jotzen du itsaso gainean, bai baitirudi itsasotik beretik datorrela haizea, uraren sakonetiko haizea.

        Azkenean iritsi zen adio egiteko ordua. Nissen Piczenikek besarkatu zuen Komrover marinela, makurtu zen Tenientearen zein marinelen aurrean eta korazatua utzi zuen.

        Komrover gaztea agurtu eta berehala Progrodyra itzultzea zen bere asmoa. Baina hala ere geratu egin zen Odesan. Ikusi zuen korazatua abiatzen, marinelek diosal egin zioten, bera nasan zegoen zutik eta bere zapi urdin zerrenda gorriekikoa astindu zuen. Artean ikusi zuen beste itsasontzi askoren abialdia, eta pasaiari guztiei agur egiten zien. Egunero joaten zen-eta kai aldera. Eta egunero zerbait berria ikasten zuen. Zer esan nahi zuen, adibidez: aingura goratu, edo: belak eraitsi, edo: lasta bota, edo: sokak teinkatu eta abar.

        Egunero ikusten zituen marinelez jantzitako gazte asko ontzietan lanean, mastetan gora, ikusten zituen gizon gazteak Odesako kaleetan barna paseoan, besotik helduta, marinel kate osoa kale zabalera osoa hartzen... eta berak seme-alabarik ez izateak astun sentiarazten zion bihotza. Halakoetan seme-alabak eta bilobak edukitzea nahi izango zukeen, eta —zalantza izpirik gabe— itsasora bidaliko zituzkeen guztiak, marinelak izango ziratekeen. Bitartean, bere emaztea, antzu eta itsusi, etxean zegoen, Progrodyn. Gaur koralak saltzen ibiliko zen bere partez. Gauza izango ote zen ordea? Ba al zekien koralak zer diren?

        Eta Nissen Piczenikek berehala ahantzi zituen Odesako portuan Progrodyko judu arrunt baten betebeharrak. Eta ez zen ez egunez ez gauez sinagogara joaten manaturiko otoitzak egitera, etxean egiten zuen otoitz, jaiera handiz eta Jainkoa artez eta moldez buruan izan gabe, eta gramofono baten modura ez bestela egiten zuen otoi, mihiak mekanikoki errepikatzen zituen garunean grabatutako hotsak. Ikusia al zen halako judurik munduan?

        Bizkitartean, etxean, Progrodyn, heldua zen koralen sasoia. Ederki zekien hori Nissen Piczenikek, baina ez zen gehiago lehengo Nissen Piczenik kontinentala, jaioberri ozeanikoa baizik.

        «Badut nahikoa denbora —zioen bere artean— Progrodyra itzultzeko! Zer galdu zait han! Eta zenbat irabaz dezaket oraindik hemen!».

        Eta hiru astez geratu zen Odesan, eta egunero ordu zoriontsuak iragaiten zituen itsasoa, ontziak, arrainak lagun.

        Lehen opor egunak ziren Nissen Piczeniken bizitzan.