IV

Eta hurbil zen Komrover marinelak gurutzontzia berriz hartu behar zuen eguna, eta hain zuzen Odesarantz... eta koral merkatariaren bihotzean bazen min eta zimiko. Progrody guztian Komrover gaztea da marinel bakarra, eta Jainkoak daki noiz emango dioten beste baimen bat. Behin joanez gero, inguru guztian ez zen berriro munduko uren berri batere jakingo, non eta ez zen egunkarietan halabeharrez zer edo zer agertzen.

        Uda betea zen, gainerakoan uda ederra, hodeirik gabea, euririk gabea, Voliniako lautadan beti zebilen haize leunak gozatu eta freskatua. Bi aste beranduago... uzta hasiko zen, eta inguruko herrietako nekazariak ez ziren gehiago etorriko azoka egunetan, Nissen Piczeniki koralak erostera. Bi asteotan zen koralen sasoia. Bi asteotan bezeroak saldoan eta arrapataka iritsi ohi ziren, sortagileek ozta-ozta aurre egin ziezaioketen lanari, gauez ere jardun behar zuten sortaratzen eta sailkatzen. Arratsapal ederretan ekisargiak Piczeniken leiho burdin saretuetatik zehar bere agur urregorria bidaltzen zuenean eta era eta kolore guztietako koral tontorrak, distira malenkoniatsu eta aldi berean bizkorgarriak zuzpertuta, argiztatzen hasten zirenean, harri koxkor bakoitzak bere barrunbe mehean argi ñimiño bana eramango balu bezala, orduan gizon nekazari alai eta alaituak agertzen ziren emakume nekazariak jasotzeko, zilar eta kobrezko txanponez beteriko musuzapi urdin eta gorriztak jantzita, patioko harrietan karraska egiten zuten iltzez hornitutako bota astunetan. Gizon nekazariek besarkada eta musuka, barre-algara eta lanturua joz, agurtzen zuten Nissen Piczenik, harengan berriro topatuko bailuten hamarkaden ondoren oso mira handiko adiskide aspaldikoa. Estimutan zeukaten, maite ere izaten zuten judu trankil, kankailu eta kaskagorri hura, urdin kobaltoko begitxu laño eta tarteka ameslariak zituena, non tokia hartzen zuten merkataritzaren zintzotasun eta prestutasunak, adituaren zolitasunak eta aldi berean Progrody hirixkatik sekula irtengabeko baten txepelkeriak. Ez zen erraza nekazariekin tratatzea. Zeren, koral merkataria eskualdeko saltzaile zintzo bakanetarikoa izan arren, judua zela ez zuten inoiz ere bazter uzten. Ukan ere gogoko zuten tratuan aritzeak. Ezer baino lehen eroso esertzen ziren aulkietan, kanapeetan edo zurezko bi ezkontohe zabal burukotzarrez estalietan. Zenbaitzuk botak eranzteke ere, ertzetan lokatz arre zilarkara zetxekiela, etzaten ziren ohe, besaulki eta lur gainean. Marragazko galtzetako sakela zabaletatik edota leiho-kosketako hornigaietatik, tabako xehea hartu, Piczeniken gelan zeuden egunkari zaharren ertz zuriak urratu eta zigarroak biltzen zituzten... ezen haietan dirudunak zirenek ere erretzeko paperari luxua baitzeritzoten. Tabako merke eta paper zakarrezko ke adar trinko eta urdin batek betetzen zuen koral merkatariaren egontokia, eguzki urrekarak zeharkatu ke adar urdin bat, poliki-poliki hodeitxotan kaleratzen zena, leiho zabalduetako burdin sare karratuetatik zehar.

        Kobrezko bi samovarretan —haietan ere islatzen zen ekisargia— urak irakiten zuen mahaietako baten gainean gela erdian, eta ez berrogeita hamar edalontzi merke beira berdexka eta hondo bikoitzeko baino gutxiago eskuz esku pasatzen ziren bueltan, kea zerion te urrenabarrez eta pattarrez beterik. Luze, goizean goizetik, emakume nekazariak tratuan ibiliak ziren jada koralezko idunekoen salneurria adostu alde. Oraingoan bitxiei haien senarrek zeritzeten garestiegi, eta berriro hasten zen tratua. Borroka latza zen gizon argal hark bakarrik ekin behar zuena gizon zeken eta mesfidatien, zaildu eta batzuetan edan txarreko gehiengo handi baten kontra. Nissen Piczenikek etxean jantzi ohi zuen zetazko kasket beltzaren azpian izerdiak labain egiten zion bizar urriko eta titaz beteriko masailetatik behera, kokospeko gorriraino, eta bixar-iletxoak pega-pega geratzen zitzaizkion, gauean, gatazkaren ostean, eta bere metalezko orrazi tipiaz orraztu behar zituen. Azken buruan, nola-hala bezero guztiak garaitzen zituen, bere txepelkeria eta guzti ere. Izan ere, mundu zabal guztitik ezagutzen zuen gauza bakarra koralak eta bere sorterriko nekazariak ziren... eta bazekien nola sortaratu eta sailkatu haiek eta nola limurtu hauek. Egoskorretan egoskorrenei 'gehigarria' deitzen zuena oparitzen zien, hau da: berak berehala aipatu gabeko, baina isilean gura izandako salneurria haiek ordaindu ondoren, gainera ematen zien koral uztaitxo ñimiño bat, harri merkez eta umeentzat egina, beso tipi edo lepo tipien inguruan eramateko eta guztiz eraginkorra auzo bekaiztien eta asmo gaiztoko sorginen begizkoaren kontra. Aldi berean bezeroen eskuei adi-adi egon behar zuen eta etengabe ebaluatu koral meten goi-behe eta luze-zabala. Ez zen alafede lan erraza!

        Uda hartan, ordea, Nissen Piczenik arreta galdua azaldu zen, ganorabako ia, negozio eta bezeroekiko interesik gabe. Bere emazte adoretsu prestua, urte askoren ondoren haren izaera bitxi eta isilera ohituta, haren arreta galtzeaz ohartu zen eta errieta eman zion. Han koral sorta bat merkeegi saldu, hemen lapurreta txiki bati erreparatu ez, egun ez zion aspaldiko bezero bati eskupekorik ematen, bezperan kontrara berri eta arrunt bati eskaintzen zion balio handi samarreko katea. Sekula ez zen liskarrik izaten Piczenikenean. Egunotan baina lasaitasunak aldegin egin zion koral merkatariari, eta sentitu zuen nola axolagabetasuna, emaztearekiko ohiko axolagabetasuna, kolpetik harenganako ezinikusia bilakatu zitzaion. Bai, bera, inoiz gauza izan ez zena bere lakioetan erortzen ziren sagu ugarietatik bakar bat ere itotzeko —Progrodyn mundu guztiak egiten zuen moduan—, baizik eta harrapatutako piztiatxoak Saul urketariari ematen zizkion eskupeko baten truke hark behin-betiko akaba zitzan, berak, Nissen Piczenik baketsuak, jaurti zion haietako egun batean ohiko errieta ematen zion emazteari koralezko iduneko astun bat buruaren kontra, itxi zuen atea danbatekoz, etxetik irten eta zingira handiaren ondora abiatu zen, ozeano handien lehengusu txikiarenera.

        Doi-doi marinela irten baino bi egun lehenago, koral merkatariari bat-bateko gogoa sortu zitzaion gazteari Odesaraino laguntzeko. Halako gogoa bat-batean azaltzen da, haren aldean tximista arrunta ez da ezer, eta bete-betean jatorria duen tokian jotzen du, jendearen bihotzean alegia. Jausten da nolabait esatearren bere sorgunean bertan. Horrelakoa zen Nissen Piczeniken gogoa ere. Eta ez dago tarte handirik horrelako gogo bat edukitzetik berau betetzera.

        Eta Komrover marinel gazteak irten behar zuen eguneko goizean, Nissen Piczenikek emazteari esan zion: «Egun batzuetako bidaia egin behar dut».

        Emaztea ohean zegoen artean. Goizeko zortziak ziren, koral merkataria itzuli berria zen sinagogan goizeko otoitza egitetik.

        Ohean agondu zen. Ile bakanak nahasian, ileorderik gabe, betertzetan lo-hondar horixtak zituela, arrotz eta aurkakoa ere iruditu zitzaion. Zeukan itxurak, ezusteak, espantuak erabat zuribidetu zioten, antza, berak ere artean ausartegitzat jotako erabakia.

        — Odesara noa! —esan zuen aiher nabarmenez—. Astebetean itzuliko naiz, Jainkoa lagun!

        — Orain? Orain? —zizakatu zuen emazteak burukoen artean—. Orain, nekazariak datozela?

        — Orain hain zuzen ere! —esan zuen koral merkatariak—. Garrantzi handiko negozioak ditut. Gertaizkidazu gauzak!

        Eta, sekula lehenago ezagutu gabeko atsegintasun makur eta erresuminez, ohetik altxatzen ikusi zuen bere emaztea, ikusi zizkion behatz zatarrak, hanka gizenak gau-atorra luzearen azpian, han-hemen tita beltz irregularrez zipriztindua, arkakuso markak, eta entzun zion betiko hasperena, gau ordu samur batzuen oroitzapenak eta dibortzio baten usadiozko beldurrak beste ezerk lotzen ez zuten emazte haren goizeroko kantu betibera.

        Baina Nissen Piczeniken barnean aditzen zen halaber ahots ezezagun eta hala ere oso familiarra: Piczenik koraletara doa! Koraletara doa! Koralen herrira doa Nissen Piczenik!...