Hirugarren agerraldia

Lehengo antzeztokia bere hartan.

KAPITAINA besaulkian dago, barneliluraturik bailego kulunkatzen ari. Aurreko agerraldietan zeuzkan itxura eta kriketasuna galdu ditu. Ilea nahasia dauka, alkandoraren botoiak askatuak ditu eta lasaia gorbata.

Mahaira makurtu eta telefonoa hartzen du.

KAPITAINA.— Ekarzue! (telefonoa uzten du).

Berriz besaulkian kulunkatzen hasi da. Badirudi aldizka arnasa nekez hartzen duela. Zenbait minutu pasatzen dira. Soinuak entzuten dira urrean. Pedro gelan botatzen dute. Buruan zanoa du. Arropa urraturik dauka eta odol-tantaugarirekin. Lurrean zabalik geratzen da, geldi:

KAPITAINA hurbiltzen zaio. Zanorik kendu gabe, aztertu, han eta hemen dituen zauriak ikusten dizkio. Besoa hartzen dionean, kexu zakar bat entzungo da. Ordoan utzi egingo du besoa. Galdua ematen du eta urrundu egiten da gorpotz harengandik.

KAPITAINA.— Pedro!

Gorputzak ez du erantzuten, baina mugitu nahian ari da. Kapitaina berriz hurbiltzen zaio, eta oraingoan indarrez heldu eta aulkiraino eramango du. Baina Pedroren gorputzak alde batera egiten du. Kapitainak heldu eta berriz zuzen jartzen du. Azkenik, egotea baduela egiaztatzean, bere besaulkira itzuli eta kulunkan egingo du berriz ere.

Zanoaren azpitik zenbait soinu entzungo da, baina lehenbizikoan ez da ezagutuko negarra edo barrea den. Gorputza mugitzen da.

Kapitainak bere kulunkatzea utzi, eta itxaron egingo du, tentsu. Soinuak, ordea, jarraitzen du, nahaskor, anbiguo. Orduan zutituko da, Pedrogana joan eta tiradizo batez, zanoa kenduko dio. Orduantxe bakarrik ageri da Pedro barrez ari dela. Erabat handitua eta itxuratxartua dagoen aurpegi batez, baina barrez.

KAPITAINA.— Zeri egiten diok barre, txepel horrek?

PEDRO.— (Zezelka, Kapitainak hitz egin ez balio bezala). Eta elektrodu-saio bete-betean ginelarik, argia kendu zuten, zure koronel madarikatu horrek lehengo egunean aurrikusi zuen bezala. Eta gizarajoak, mastodonteek ez zekiten zer egin, argindarrik gabe ez baitira ezer. Eta neska hura elektrodua bagina-barruan zuela zegoen, eta argia joan zenean ez dakit ostikoa nola eman zien. Eta animalia tzarrak poxpoluekin. (Barre algaraka ari). Ez dabil poxpoluekin. (Une honetatik aurrera ia agerraldi guztian, Pedrok eldarnioka ari denaren inpresioa emango du, edo agian, itxuraz eldarnioka ari denarena. Garrantzitsua da anbiguotasun horri eustea). Askak han segitzen zuen, noski, ura kakaz betea eta mokordoka dantzan, baina ilunpetan argindar-puska bat. Eta ez da erosoa argi-joate baten erdian horretan aritzea. Ilunpetan ezin jakin daiteke tipoak noiz ez duen gehiago ematen. Medikuak argi ona behar du bihotz-geratzea hurbil den diagnostikatzeko. Halaxe moztu behar izan zen saioa.

KAPITAINA.— Pedro.

PEDRO.— Romulo deitzen naiz.

KAPITAINA.— Ez, Pedro deitzen haiz.

PEDRO.— Gehienez ere, Romulo, alia Pedro.

KAPITAINA.— Ni ez nahasi. Pedro, alia Romulo.

PEDRO.— Ezer ez.

KAPITAINA.— Zer?

PEDRO.— Ezer ez, ez dut izenik, ez aliarik. Ezer ez.

KAPITAINA.— Pedro.

PEDRO.— Pedro Ezerez. Ezerez da nire aitaldeko deitura. Ez al zenekien, kapitaina? Oraintxe bertan den-dena agertzen ari natzaizu. Ez al diozu takigrafoari deituko? Deklarazio garrantzitsua da. Ala grabadorea jarria duzu? Pedro Ezerez. Eta nire amaldeko deitura Gehiago dut. Beraz, oso-osoa: Pedro Ezerez Gehiago. (Nekez barre egiten du).

KAPITAINA.— (Pedroren barrea bukatzea itxaroten du). Zer pasatzen zaik?

PEDRO.— Pasatu, pasatu, inportanterik ezer ez. Ia hilean nago, eta agur. Baina honetarainoz gero heriotzeak ez dit axolarik.

KAPITAINA.— Bizirik hago. Eta oraindik ere egon haiteke biziago.

PEDRO.— Oker zaude, kapitaina. Hila nago. Nire gaubelan edo gaude.

KAPITAINA.— Ez ezaala hilurren dagoenarena egin. Nirekin ez zebilek zinema hori.

PEDRO.— Ez da zinema, kapitaina. Hila nago. Ez dakizu zer lasaitasuna etorri zitzaidan hila nengoela jakin nuenean. Harengatik orain ez zait inportarik argindarra ematen badidate, edo kakatan sartu, edo zutik eduki, edo potroetan jo eta lehertzen badizkidate. Hila nagoelako ez zait inportarik, eta horrek lasaitasun handia ematen du, eta baita poz handia

ere. Ez al duzu ikusten pozik nagoela?

KAPITAINA.— Loroaren moduan hitz egiten duen lehen hila haiz.

PEDRO.— Oso ongi, kapitaina, bikain: Kontresanarekin ohartu zara. Dialektikarako entrenatzen ari zara, eh? Hila nago eta loro batek bezala hitz egiten dut. Bejondeizula, kapitaina! Grabazioan nire txalo egiteko gogoa ager dadin eskatzen dut; ez nire txaloak, noski, loturik nago eta. (Geldiunea). Esplikazio bat zor dizut. Esan nahi dut teknikoki hila nagoela, baina oraindik funtzionatzen dut gorputza bezala, kaka egiten dut eta pixa egiten dudala, alegia. Ez nuke esango erukturik egiten dudala, goseak akabatuta naukazuelako, izan ere, ezer eruktatzekorik ez baitaukat. Baina entzun hau, teknikoki hila nagoela esaten dut ez didazuelako telefono zenbaki bakar bat aterako, ezta neure alkandoraren zenbakia ere, eta beraz, ni jo eta jo segituko duzue. Eta gorputz ttiki, ahul honek oraintxe ezer gutxi jasango du gehiago. Zuk ongi esan zenuenez, kapitaina, ez naiz atleta bat. Eta nola jo eta jo jarraituko duzuen, ba horregatik nago hila, teknikoki hila. Ulertu, kapitaina? Ez dakizu zer lasaitasuna etorri zitzaidan ohartu nintzenean. Dena aldatu zen. Esaterako: zuri gorroto nizun, eta esan nizun, eta orain, berriz, hila nagoenez, lastima dizut. Sentitzen dut lehen aldiz nolabaiteko abantaila, ia ikaragarrizko bat esango nuke, kendu dizudala.

KAPITAINA.— Ez egon horren seguru. Nola dakik noraino jasango duan? Garaia iritsi denean bakarrik jakiten duk hori. Orain arte jasan duk. Baina lehen esan diat ez dugula goirik jo: egunero aurkitzen dugula zerbait berri.

PEDRO.— Aitortzen dut bizirik nengoela baneukala kezka hori: noraino jasan ahal nezakeen, alegia. Ze bat bizirik dagoela, bizitzen segitu nahi baitu, eta hori beti da tentazio arris kutsu bat. Tentazioa, berriz, amaitu egiten da batek hila dagoela dakienean.

KAPITAINA.— Eta dolorea?

PEDRO.— Egia da: dolorea. Zein inportantea den dolorea bat bizirik dagoela. Baina zein gutxi esan nahi duen, ordea, bat hilik dagoela.

KAPITAINA.— Hi ez hago hila, arraioa! (Geldiunea). Baina agian erotuta hago.

PEDRO.— Horretan amore ematen dizut, kapitaina: eroturik, baina hila.

KAPITAINA.— Edo biziegia.

PEDRO.— Beste ohartzapen zolia, kapitaina! Inor ezin baita hilegia egon.

KAPITAINA.— (Urduri) Pedro!

PEDRO.— Pedro Ezerez Gehiago.

KAPITAINA.— Kaka egiten zioat hire izen osoari!

PEDRO.— Aditzera ematen dizut, gorpu bati kaka egin diozula, eta hori, munduan nonahi eta edozein regimenetan, errespetu-falta da, izan.

KAPITAINA.— (Elkarrizketa bide normalago batera ekarri nahiz). Hitz egin behar duk, Pedro. Egiatan diosat: sinpatia hartu diat. Ez dut nahi birrin hazaten.

PEDRO.— Ja birrindua nago, kapitaina. Zure onaldia berandu datorkit. Hori lastima. Honezgero ez daukat gibelik, eta potrorik ez edukitzea daitekeena da. Badaezpada ere ez naiz erreparatu.

KAPITAINA.— Ez dut nahi suntsi hazaten.

PEDRO.— Zergaitik hitz egiten duk pluraleko hirugarren pertsonan.

KAPITAINA.— Ez diat nahi suntsi hazagun.

PEDRO.— Horrela hobeto dago. Ez al zaizkizu hondarra jotakoak gustatzen? Esaterako Ponpeia, Herculano, Machu Pichu, Pedro Ezerez Gehiago eta abar.

KAPITAINA.— Hago isilik, zoroa.

PEDRO.— Biziak egoten dira isilik. Oroitzen al zara, kapitaina, nola isiltzen nintzen bizirik nengoela? Baina hilek hitz egin dezakegu. Mihia askorik ez, eztarria bihurritua, lau hortz, ezpainak odoletan, zuek utzitako pizar horrekin ere, hildakoek hitz egin dezakegu. (Geldiunea). Zure tamiliaz, esate baterako.

KAPITAINA.— Berriz ere? Zergatik ez hireaz hitz egin?

PEDRO.— Edo nireaz, zergatik ez?

KAPITAINA.— Hire andreaz.

PEDRO.— Nire alargunaz esan nahiko duzu. Izan ere, Aurora...

KAPITAINA.— (Zorrotz). Alia, Beatriz.

(Pedrok isilik jarraitzen du, beti ere burua aurrerantz eroria duelarik)

KAPITAINA.— Aurora, alia Beatriz. Ez al nian esan egunero karta berriak botatzen ditugula mahai-gainera.

(Pedro piskan-piskan burua jasoz doa, baina orain begiratua urrungo puntu batean galdurik bezala du. Tonu oso apalez hitz egiten hasiko da, ia xuxurla batez, eta piskanaka-piskanaka ahotsa igoz joango da)

PEDRO.— Nik, mutikotan, itsasoarekin egiten nuen amets. Orain, hamabi urte ditudan honetan, nahiago dut ikusi. Nikolasek ez dela itsasoa dio. Nikolasek...

KAPITAINA.— Alia Esteban...

PEDRO.—... dio ibaia dela. Baina ibaietan beti ikusten da beste aldea eta hemen ez. Eta hau gazia da. Beraz, nik itsasoa deitzen diot. Itsasoa deitzen diot. Eta deitzen diodanean, oinak hondarretan sartu, eta hondarra behatzen zait. Kilimak egiten dizkit.

KAPITAINA.— (Pedrok kutsatu bailuen, KAPITAINA ere itxuraldatzen da. Biek aldika, elkarrizketarik gabe, hitz egingo dute. Izan ere, elkargurutzatzen diren bi bakarrizketa dira). Nik arrosa bat eman behar nioan. Ez zekiat zergatik, baina eman behar nioan. Neska bere ama eta lehengusuarekin etortzen zuan. Bera etorri eta nik begiratu egiten nioan, baina arrosa bat eman behar nioan. Eta arratsalde batean enbaxadako lorategitik lapurtu nian, eta polizia korrika hasi zuan nire atzetik, eta kakazua esan zidaan eta segika hasi, baina nik gehiago egin nian korri eta asma etorri zitzaidaan. Parkera heldu nintzenean, iturrira heldutakoan, ordurako asma joana nian, nahiz eta bihotzak berdin egiten zidaan salto, eta orduan hurbildu eta arrosa eman nioan eta berak harriturik begiratu zidaan, gero begia kliskatu eta berehala iturriko uretara bota zian arrosa.

PEDRO.— Nik arlotea izan nahi nuen eta hamahiru urtetan etxetik joan nintzen. Eta goiz guztian ibili nintzen eta sentitzen nintzen euforiko, libre, zorionekoa. Eta sakelean amaren diru-buelta batzu nola nituen, eguerdian gazta eta urdaiazpikoaren bi bokadilo espezial erosi nituen, eta malta bat. Eta arratsaldean, eguzkiak gogor jotzen baitzuen, ba, lo gelditu nintzen. Baina haiek aurrera segitu zuten eta ni ibili eta ibili egin nintzen, zakurrak atzetik segika eta zakurrik gabe, eta orduan belaunetako mina hasi zitzaidan, eta kaleko farolak piztu ziren, eta ia negar eginean nengoela, ama etorri zitzaidan aurreko bidetik eta ene ttikiak oihu egin zuen eta hortxe amaitu zen nire alfer-karrera.

KAPITAINA.— Andresek gorroto zidalako segitzen zidaan alde guztietara, eta nik hain bizi sentitzen nian gorroto hori, nik ere ezin zuen bera gorrotatu gabe utzi. Eta egun batean ezin burutu izan nian gehiago eta itzuli ninduan, eta aurre eman, eta orduan hura ere itzuli eta korrika batean ihes atera zuan. Eta orduan ni segika hasi nintzaioan eta biziki gorrotatzen bagenuen ere elkar, hura ez zuan sekula itzuli, ezta niri aurrerik eman.

PEDRO.— Arratsaldero etortzen zen bibliotekara, eta matematika ikasteko esertzen zen. Nik historia ikasten nuen, baina izatez ez nuen ezer ikasten zeharka begira egoten nintzaiolako eta ikertu nahian ea berak ere zeharka begiratzen zidan, baina inoiz ez ginen ikerraldietan topatzen, hala hiru hilabete oso pasatu genituen elkarri begira. Arratsalde batean, ordea, Aurorak...

KAPITAINA.—...alia Beatriz...

(KAPITAINAk hori mekanikoki esan badu ere, halako lilura bat hautsiko bailitzen da)

PEDRO.— Ongi da, zuk dena dakizu, kapitaina, baina horrek ez dit galeraziko hila egoterik. Eta zerbait gehiago ere badakit. Esate baterako, Aurorak ezer ez dakiela zuek badakizuela, baina nik badakidala imaginatzen duzue.

KAPITAINA.— Hona berdin ekar zezakeagu.

PEDRO.— Beste arrazoi bat hila egoteko. Lehenbailehen hobe. Hilak ez gara xantai-gai.

KAPITAINA.— (Geldiune luze baten ondoren). Zergaitik ere gertatzen ote hatzait begikoa esaten dituan lerdokeriak esanda?

PEDRO.— Ez ote da lerdokeriak gustatzen zaizkizula?

KAPITAINA.— Ez, ez duk hori. Zera gertatzen duk, zuk... (Berak etengo du bere hizketa, harriturik; pauso batzu emango ditu gelan). Zer? Eta zergatik orain, horrela bat-batean, zuri hika egitea utzi dut? (Lehen aldiz PEDROk irribarre egiten du). Ez ez farrerik egin. Halako batean, zuka egin behar nizula sentitu dut. Inoiz ez zitzaidan hori gertatu.

PEDRO.— (Beti irribarrez). Ez arduratu. Konpentsazioz, nik hika egingo diat.

KAPITAINA.— (Buruarekin baiezkoa egiten dio). Ondo da. Zuzen deritzot.

PEDRO.— (Ia pozik). Abiatuko al gara?

KAPITAINA.— Noski.

PEDRO.— Hasi hadi hi.

KAPITAINA.— Ez, hasi zu.

PEDRO.— Esan diat hila nagoela? Ah, bai, oraindik hika egiten ez niala esan nian. Ongi, baina mundualde honetatik alde egin baino lehen, niretzat misterioa den zerbait argitu nahi nikek.

KAPITAINA.— Ah. Eta nik, zer ikuskizun dut horrekin?

PEDRO.— Horixe baduala ikuskizuna, nola ez. Misterioa argitu nahi diat, gizon bat, eroa ez bada, animalia bat ez bada, nola bihur daitekeen torturatzaile. (Geldiunea). Kontu egik hila nagoela, hortaz ez diodala inori esango. Niretzat bakarrik duk.

KAPITAINA.— (Astiro hitz eginez). Ni ez naiz halakoa.

PEDRO.— Ah ez?

KAPITAINA.— Esan dizut lehen ere.

PEDRO.— Baina niri ez zidak axola hire esplikazioak. Hik ere badakik hala haizela. (Geldiunea). Ea esadak nola gertatu zitzaian hori. Haurretako traumaz? Horretan ustekizun osoa huelarik? Bat-bateko bestelakatzez? Fort Gulick-eko prestakuntza?

KAPITAINA.— (Sorbalda jasoz). Beno, antikomunista naiz.

PEDRO.— Bai, imaginatzen diat. Baina ez dik esplikaziotzat balio. Munduan torturatzaile ez diren miloika antikomunista zeudek. Aita Santua, esate baterako.

KAPITAINA.— Ez dira horretan denak zertzen. (Barrez, esan duena broma bailitzen).

PEDRO.— Ados, ez dituk denak zertzen. Baina hi zergatik zertu hintzen?

KAPITAINA.— Kontu luze, geldo bat da. Haurretako traumarik batez. Txarkeria denak ez dira haurretako traumak direla eta gertatzen bizitzan. Hori baino, aldaketa ttiki bat beste aldaketa ttiki baten ondotik. Ustekizun osorik bat ez. Hori baino, tentazio ttiki bat beste tentazioaren ondoren. Ekonomikoak nahiz ideologikoak, gutxi ardura. Eta dena gutxika-gutxika. Egia da azken bultzada Fort Gulick-en eman zidatela. Han erakutsi zizkidaten neure buruan jasan nituen torturatze labur, eramangarrietan, non dauden giza-gorputzeko puntu minberak. Baina lehenago zakurrak eta katuak torturatzen erakutsi zidaten. Lehenago, lehenago, beti bada lehenago bat. Piskana-piskana doan zerbait da. Ez uste izan bat-batean, sorginkeriaz bezala, bat mutil zintzo izatetik sentiberatasunik gabeko munstro bilakatzen denik. Ni ez naiz sentiberatasunik gabeko munstroa, ez naiz oraindik, baina ez naiz oroitzen, ordea, noiz nintzen mutiko zintzo bat. (Geldiunea). Eta gauzok guztiok zergatik esaten dizkizut? Zergatik neure konfidente egiten zaitut?

PEDRO.— Beti duk berandu ditxa txarra denean.

KAPITAINA.— Lehendabiziko torturaldiak ikaragarriak dira, gehienetan gonbidatu egiten nuen. Baina gonbitatzen batek bukatzen duen goizalde hartan, hantxe da galdua. Lau, bost, goizalderen ondoan, gozatzen hasten baita. Zuk ez nauzu sinestuko...

PEDRO.— Nik dena sinesten diat, ez estutu.

KAPITAINA.— Ez, zuk ez nauzu sinestuko, baina neskatxa bati, ez oso polita, elektrodu jartzen ari ginen gau batean, elektrodu jartzen, konturatzen al zara?

PEDRO.— Horixe konturatzen naizela.

KAPITAINA.— Eta ero batek bezala eiten zuen txilio eta mugitzen eta mugitzen zen... (gelditzen da).

PEDRO.— Eta zer?

KAPITAINA.— Ez nauzu sinestuko, baina halako batean zakil-tentealdi bat nuela ohartu nintzen. Zer eta tentealdi bat, horrelako zirkunstantzietan. Ez al deritzozu izugarria?

PEDRO.— Bai, baderitzot.

KAPITAINA.— Eta txarrena izan zen biharamonean andrearekin oheratzekoan, ezin nuela... eta urduri jartzen hasi nintzen... eta ez nuen lortzen...

PEDRO.— Baina azkenean lortu huen, ezta?

KAPITAINA.— Bai, nola dakizu?

PEDRO.— Beti lortzen duk.

KAPITAINA.— Nik, ordea, neure ahalmen gogoratzailea bezperako neskarengan jarri nuenean bakarrik lortu nuen, gainera ez zen politegia. Ez al da espantagarria? Andrearekin ihardutea lortu nian bakarrik, elektrodu jartzen geniolako bihurrikatzen zen neskarekin gogoratu nintzenean. Nola esaten zaio horri? Definizio zientifikoren bat izan behar du.

PEDRO.— Izena duk gutxiena.

KAPITAINA.— Harengatik ezin dut atzera egin, harengatik ezin dut amore eman. Harengatik zuri izenen bat emanarazi beharra. Ibiliegia nago bide honetan barrena. Ulertzen orain? Ulertzen zergatik eman beharko dizkidazun izenak?

PEDRO.— Ulertzen diat hik nik ulertzea nahi duala.

KAPITAINA.— Harengatik zuka egin behar izan nizun. Hika egiten segitzen banuen, ezin burutuko nuen.

PEDRO.—Gauza bat esatea nahi al duk? Inondik inora ezin izango duk, kapitaina. Ez zuka eginez, ez hika, ez berorrika, ez jaun agurgarrika. Ikusten? Hori duk ezak duen abantaila. Beti eza duk, eta eza besterik ez. Ongi aditu al duk, kapitaina? ez! Aditu al duk, kapitaina? ez!