Poesia kaiera
Poesia kaiera
Alda Merini
itzulpena: Aiora Enparantza Armentia
2021, poesia
64 orrialde
978-84-17051-73-0
Alda Merini
1931-2009
 
Poesia kaiera
Alda Merini
itzulpena: Aiora Enparantza Armentia
2021, poesia
64 orrialde
978-84-17051-73-0
aurkibidea

Aurkibidea

Gutunak

[zainak haz daitezen orain]

Konkorduna

Orfeoren presentzia

San Luis Gonzagaren estasia

Koloreak

Ama birjina

Bakarrik egongo naiz?

Ezkontza erromatarra

Harrokeriaren sorrera

[antsietateak bere kolorea]

Testamentua

Begi hauetatik

Ereserkia

Antzinako lirika

Genesia

[errazagoa izango litzateke]

[ez, ez nazazu itzali oraindik]

Izango banu

[nire hitza bota nuen]

[agur esan nizun]

[poetek gauez egiten dute lan]

Emakumea naiz

Poesiari kantua

[bart maitasuna zen]

[joan egin zinen]

[ez, ez itzuli]

[zugan ezagutu nituen mirariak]

[bart osteria Giocondaren behealdean]

[eta horregatik ez dizut telefonoz deituko]

[eroetxe hitza]

[eroetxea kaxa handi bat da]

[atean pilatzen dira biktimak]

[pentsamendu, hitzik gabe nago]

[harmonia bat entzuten da]

Jordanetik gertu

[mediku porrokatuak gauez]

[iztaiak arimaren indarra dira]

[txoria nintzen]

[epai latzak idatzi ditut zuretzat]

[poemarik ederrenak]

[han behean, kondenatuak hiltzen ziren lekuan]

Lur santua

Matxinada

[gorputza, laido gris]

[lerroak pilatutako hautsa dira]

[zu zinen egia]

[insomnio gauak ditugu]

[sua piztu nuen]

[atzo mina jasan nuen]

Latsariak

[heriotzaren itxura batzuetan]

[hogeita batean jaio nintzen udaberriz]

[espazio espazio handia nahi dut]

[soka lepoan jartzen zigutenean]

[zurekin korrika egin]

Charles Charlot Charcot

[zoratuta nago, zoratuta]

[ez dut inoiz Taranto eder ikusiko]

Alda Merini

Berokia

Amantala

Senarraren kanta

[utzi ospa egiten, otoi]

[eta zuk, beldurraren gaizkileak]

[zigarroa ireki dut]

[o madarikatu, Jauna, traizio egin zidana]

[deitu ere egin nazakezu]

[nire poesia sua bezain kartsua da]

[entzun gauzak azkar pasatzen]

[arima, hitza bakarrik]

[zugandik ez nuen espero]

Haurra

Gurutzearen poema

[badaude]

[ni bezalakoek]

[isiltasuna behar dut]

[gazte guztiei gomendatzen diet]

Emakume guztiei...

[egia bera da beti]

[gure existentziaz erabat ezjakin]

[aurpegi maltzur bat dago]

[hiri beltza naiz]

Maskarak

Ahizpari

Erle txiki amorratu bat naiz

[ez bazatoz hona]

[zaratarik entzuten ez den etxe]

Erosi: 9,50
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Gutunak

[zainak haz daitezen orain]

Konkorduna

Orfeoren presentzia

San Luis Gonzagaren estasia

Koloreak

Ama birjina

Bakarrik egongo naiz?

Ezkontza erromatarra

Harrokeriaren sorrera

[antsietateak bere kolorea]

Testamentua

Begi hauetatik

Ereserkia

Antzinako lirika

Genesia

[errazagoa izango litzateke]

[ez, ez nazazu itzali oraindik]

Izango banu

[nire hitza bota nuen]

[agur esan nizun]

[poetek gauez egiten dute lan]

Emakumea naiz

Poesiari kantua

[bart maitasuna zen]

[joan egin zinen]

[ez, ez itzuli]

[zugan ezagutu nituen mirariak]

[bart osteria Giocondaren behealdean]

[eta horregatik ez dizut telefonoz deituko]

[eroetxe hitza]

[eroetxea kaxa handi bat da]

[atean pilatzen dira biktimak]

[pentsamendu, hitzik gabe nago]

[harmonia bat entzuten da]

Jordanetik gertu

[mediku porrokatuak gauez]

[iztaiak arimaren indarra dira]

[txoria nintzen]

[epai latzak idatzi ditut zuretzat]

[poemarik ederrenak]

[han behean, kondenatuak hiltzen ziren lekuan]

Lur santua

Matxinada

[gorputza, laido gris]

[lerroak pilatutako hautsa dira]

[zu zinen egia]

[insomnio gauak ditugu]

[sua piztu nuen]

[atzo mina jasan nuen]

Latsariak

[heriotzaren itxura batzuetan]

[hogeita batean jaio nintzen udaberriz]

[espazio espazio handia nahi dut]

[soka lepoan jartzen zigutenean]

[zurekin korrika egin]

Charles Charlot Charcot

[zoratuta nago, zoratuta]

[ez dut inoiz Taranto eder ikusiko]

Alda Merini

Berokia

Amantala

Senarraren kanta

[utzi ospa egiten, otoi]

[eta zuk, beldurraren gaizkileak]

[zigarroa ireki dut]

[o madarikatu, Jauna, traizio egin zidana]

[deitu ere egin nazakezu]

[nire poesia sua bezain kartsua da]

[entzun gauzak azkar pasatzen]

[arima, hitza bakarrik]

[zugandik ez nuen espero]

Haurra

Gurutzearen poema

[badaude]

[ni bezalakoek]

[isiltasuna behar dut]

[gazte guztiei gomendatzen diet]

Emakume guztiei...

[egia bera da beti]

[gure existentziaz erabat ezjakin]

[aurpegi maltzur bat dago]

[hiri beltza naiz]

Maskarak

Ahizpari

Erle txiki amorratu bat naiz

[ez bazatoz hona]

[zaratarik entzuten ez den etxe]

 
Hitzaurrea
Beņat Sarasola

 

      Poesia poetaren arabera azaltzearen tradizio sendo eta alfer samarrak abegi onez jaso ohi ditu poeten bizitzetako pasarte apartekoak, haien izaera ustez xelebre eta arauaren kontrakoak. Batak bere buruaz beste egin zuela, bestea alkoholari emana bizi izan zela… opio zaleak ere aski preziatuak izaten dira poesiaren plato sentsazionalistetan. Ez alferrik, emakumezkoak izaten dira, gehienetan, pasadizo anker horietako protagonistak. Gizon jarriek ez baitute hainbeste langarik izaten poeta izateko; emakumezkoek, ordea, gutxienean, arazoren bat eduki behar izaten dute psikean (gehiegizko erromantizismoa? histeria? ameskeria?) poeta izateko.

      Topiko gotor horiek zail egiten dute taxuz hitz egitea poeta baten bizitza gorabeherak benetan errelebanteak direnean, Alda Meriniren kasuan gertatzen den modura. Bere izen-abizenak ospitale psikiatrikoari lotuta ageri baitira, haren poesia esperientzia hura gabe esplikatzea kasik ezinezkoa balitz bezala. Dena den, kasu honetan berebiziko garrantzia izan zuten ospitale psikiatrikoko aldiek, ez soilik bere obran arrasto nabaria utzi zutelako, baizik eta berak inoiz adierazi bezala, “niretzat eroetxea ezohiko behaketa-leku izan zelako”. Giza duintasuna galtzea, gizarte bazterkeria pairatzea edo maitasunaren ukazioa bezalako gaiak zorrozki lantzen ditu poema horietan.

      1931n jaio zen Milanen, hil zenerako (2009an), XX. mendeko bigarren erdiko poeta italiar laudatuenetakoa zen. Bere poesia lirikoa da funtsean, nahiz eta sinbolismorako eta are mistizismorako joera (bere poesia berantiarrean, nagusiki) nabaria duen. Poesiaren tradizioan jorratutako gai funtsezko gehienak landu zituen, ondare klasikoarekin dialogoan beti ere. Maitasunezko poema bikainak ditu, esaterako, zenbaitetan desamodiozko ere badirenak, edo atxiki ezinezko maitasunarenak, Ez, ez itzuli ederra adibidez. Poeta handi gehienak nola, poesiaren beraren inguruan ere hausnartu zuen, halako moldez non eskakizun poetikoa bizi-eskakizun bilakatzen den. Poetek denbora eta lasaitasuna behar dutela diosku, eta berak ere lekua eta isiltasuna aldarrikatzen ditu, bizi-premia oinarrizko gisara.

      Meriniren hastapen poetikoetan aipagarria da Giacinto Spagnoletti literatur kritikariaren laguntza. Merini gaztearen poemez liluraturik, 1950eko Antologia della poesia italiana contemporanea 1909-1949 liburuan sartu zituen haren ale batzuk. Berehala jaso zuen garaiko zirkulu poetiko nagusien aitortza. Eugenio Montale, Maria Luisa Spaziani eta Salvatore Quasimodok goraipatu zuten, besteak beste.

      Hamasei urte eskas zituela sartu zuten estreinakoz ospitale psikiatriko batean, eta nahasmendu bipolarra diagnostikatu zioten. Gerora, maiz egin zituen sartu-irtenak, eta bide arantzatsu horretatik ildo poetiko oso bat garatu zuen, non minak eta gorputzak aparteko presentzia duten. Buru gaixotasuna gorputzarena ere badela erakusten digute, nolabait, bere poesiek. Oinazean ondutako poemak irakurriz, Martxel Mariskalen poemekin edo Xabier Leteren azken urteetakoekin akordatuko da, ziur aski, euskal irakurlea; sarritan, mina, denik eta esperientzia indibidualenetarikoa izanik, poesia edo artearen bidez baino ezin baita elkarbanatu.

      Arestian aipatu dugu literaturako gai nagusiez idatzi zuela Merinik. Heriotza ere gai horietarik da. Testamentua poema labur hunkigarria hilondoko samurtasun eskaera batekin amaitzen du: “laztandu nazazue ero-eroan!”. Honakoa da, bada, gure eskaintza; Aiora Enparantzaren itzulpenaren eskuz eginiko fereka epela.