Gabriel Aresti (biografia)
Gabriel Aresti (biografia)
2000, biografia
256 orrialde
84-86766-07-9
azala: Garbiņe Ubeda
Angel Zelaieta
1940, Mallabia
 
Gabriel Aresti (biografia)
2000, biografia
256 orrialde
84-86766-07-9
aurkibidea

Aurkibidea

Amagoia alabari

Haritz landatua

Haurtzaro eta gaztaroa

Haritz haziaren ernetzea

"Aintza apurņoa"

Zorrotzako portuan

Meliz maitemintzen da

Ipuin mingots bat geroaren seinale

Euskaltzaindiko

Aurren bidearen bukaera

Haritz tantaia

La Concordia

Euskara literarioaren kezka

Maldan Behera. 1959

Olerti-n eta Karmel-en

Luis Mitxelenaren oniritzia

Poetika klasikoa ala pertsonala?

Zorrotzatik Laudiora

Melirekin esposatzen da

Kritikariak Arestiren alde

Teatro-lanak eta kritika

Fraide ala iraultzaile?

Orixe saria. 1962

Euskararen batasuna. 1963

Basarri bertsolaria eskolatzen

Karlos Santamariarekin adiskide

Arrue eta Serna Arestiz mintzo

Harri eta Herri. 1964

Aresti dramaturgo

Alderdi Komunistaren aldizkaria

Teatro zale

Euskararen batasuna. 1964

Zenbait literatur komentario

Historia tristeago bat

Barrutiaren teatroa

Kriselu antzerki taldea

Txistularien artean

Lizardi saria. 1966

Bilbotik Eibarrera

Kreazio-lanaren eragina

Bladi Oterorekin

Euskal Harria. 1967

Soziolinguistika

Harizti mehaztua

Lan Deia-ren erasoaldia

Iparragirre saria. 1968

Euskararen batasuna. 1968

Euskararen batasuna. 1969

Kantariekin

Arestiren itzala

Kriselun editore

Bizitzaren kolpeak

Batasunaren Kutxa. 1970

Lur editoriala

Euskararen batasuna. 1970

Saiakerak

Euskararen batasuna. 1971

Harrizko Herri Hau. 1970-71

Laudatua

Deustuko unibertsitatean

Lexikografia

Euskararen batasuna. 1972-73

Ateak itxita

Gaixorik

Euskal Idazleen Elkartea

Luis Mitxelenarekin polemika

Oskorri-ren poeta. 1972-75

Gabonetako ikuskizuna

Torrealdairen inkesta

Asto-lasterrak

Ean

Aresti eta Begiarmen

Hiztegi Tipia. 1974-1975

Heriotza

Eranskina

In memoriam

Bibliografia

Gutunak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Amagoia alabari

Haritz landatua

Haurtzaro eta gaztaroa

Haritz haziaren ernetzea

"Aintza apurņoa"

Zorrotzako portuan

Meliz maitemintzen da

Ipuin mingots bat geroaren seinale

Euskaltzaindiko

Aurren bidearen bukaera

Haritz tantaia

La Concordia

Euskara literarioaren kezka

Maldan Behera. 1959

Olerti-n eta Karmel-en

Luis Mitxelenaren oniritzia

Poetika klasikoa ala pertsonala?

Zorrotzatik Laudiora

Melirekin esposatzen da

Kritikariak Arestiren alde

Teatro-lanak eta kritika

Fraide ala iraultzaile?

Orixe saria. 1962

Euskararen batasuna. 1963

Basarri bertsolaria eskolatzen

Karlos Santamariarekin adiskide

Arrue eta Serna Arestiz mintzo

Harri eta Herri. 1964

Aresti dramaturgo

Alderdi Komunistaren aldizkaria

Teatro zale

Euskararen batasuna. 1964

Zenbait literatur komentario

Historia tristeago bat

Barrutiaren teatroa

Kriselu antzerki taldea

Txistularien artean

Lizardi saria. 1966

Bilbotik Eibarrera

Kreazio-lanaren eragina

Bladi Oterorekin

Euskal Harria. 1967

Soziolinguistika

Harizti mehaztua

Lan Deia-ren erasoaldia

Iparragirre saria. 1968

Euskararen batasuna. 1968

Euskararen batasuna. 1969

Kantariekin

Arestiren itzala

Kriselun editore

Bizitzaren kolpeak

Batasunaren Kutxa. 1970

Lur editoriala

Euskararen batasuna. 1970

Saiakerak

Euskararen batasuna. 1971

Harrizko Herri Hau. 1970-71

Laudatua

Deustuko unibertsitatean

Lexikografia

Euskararen batasuna. 1972-73

Ateak itxita

Gaixorik

Euskal Idazleen Elkartea

Luis Mitxelenarekin polemika

Oskorri-ren poeta. 1972-75

Gabonetako ikuskizuna

Torrealdairen inkesta

Asto-lasterrak

Ean

Aresti eta Begiarmen

Hiztegi Tipia. 1974-1975

Heriotza

Eranskina

In memoriam

Bibliografia

Gutunak

 

 

EGIko militantzia

 

        Garai hauetan EGIkoekin ihardun zuen, sinpatizante-ekintzaileen mailan edo. Behin Baionaraino ere joan zen, EGIkoek antolaturiko batzar edo ikastaro batera, Jon Bidaurrazaga, Iñaki Depardieu eta Gabi del Moralekin batean. Zenbait mutil motoz joan omen ziren. Beste batzuk trenez (Aresti horien artean, noski, bizikletan ibiltzen ikasi ez zuenarentzat trenekoa baitzen politikoena). Hemengoek karta erdi bana entregatu behar zuten, hango kartak osatzeko, segurtasun-seinaletzat. Jose Antonio Agirre ere biltzar horretara, hitz egitera, joatekoa omen zen; baina ez zen azaldu.

        Idazleak Bilbon tratatzen zituen abertzaleak ere horrelako zerbaitegatik utzi omen zituen. Hasiera batean haiek oso begi onez ikusten omen zuten euskaldun berria; ispilu miragarritzat jo ere jotzen omen zuten [43].

        Behin batez, Artxandan zita bat ere izan omen zuen, EGIkoren batekin. Biak han bildu zirenean, urrutiago batean gizon bat ikusten omen zuten, bioi begira. Militanteok estutu, poliziaren bat euron zain eta bigilantzian ote zegoen beldurrez, eta bata Bilbora eta bestea Baionaraino erretiratu omen ziren, sekulako airosoen. Zelatari hori idazlearen aita ei zen, Gabino Aresti, mutilaren joan-etorriez kezkaturik baitziren etxean.

        EGIkoekin izaniko harremanez, Kaierok: «Iparraldera ibilaldietan Euskal Gobernuko herbesteratuak ezagutu zituen. Irujoren eritsi ona ekarri zuen, baina Bilboko EAJ-ren inguruetan ez zuen harrera onik izan. Egia esan, ez zen gauza erraza Gabrielen esperientsia eta kulturarekin ingurune hartan lasai geratzea. Amodio arazoren bat ere izan zen bitarteko».

        Arestik bizitza guztian izan zuen Gabi del Moral Zabala kide eta eztabaida-lagun; «los dos gabrieles tirándose los tamboriles» esan ohi zen La Concordian.

        Moral detenitu zutenean, Arestik «Lamento por la detención de Gabriel Moral Zabala» /¿Qué te habrán hecho? Y qué buen sembrador eras» endekasilabo multzo luze xamarra idazten du.

        Hauetan oinarriturik, fabulazio brillante baina arrazoi etologiakoengatik desbideratu samarra borobildu du Jon Juaristik: «Iker Gallastegi, Gatari(...). Nacido en México (...) quería convertir Euzko Gaztedi en la verdadera fuerza de choque de la resistencia nacionalista, en el embrión de una organización armada semejante al IRA. Tenía prisa (...). Estaban también los de Ekin, un grupúsculo de intelectuales en ciernes que se había acercado a Euzko Gaztedi con ánimo de influir desde allí en el partido matriz. Estos, los futuros fundadores de ETA, eran aún más reacios al activismo que los jovencitos reclutados por Gatari(...). Pero, en 1959, Gabriel Moral era todavía un militante de Euzko Gaztedi. El más impaciente de sus activistas, el que trazó y llevó adelante la única acción sonada del grupo, a raíz de la cual fue detenida la mayor parte de sus integrantes. Escogió Begoña: ningún otro lugar podría ser más adecuado para la resurrección del nacionalismo. El día de la fiesta de la Asunción, el 15 de agosto, la explanada del santuario se llenaría de una muchedumbre venida de Bilbao y de los pueblos vecinos. Habría tenderetes con rosquillas, chistularis y alardes de danzas vascas, como en las antiguas romerías. El plan de Gabriel era colocar una serie de latas llenas de pólvora y unidas por una sola mecha detrás de la pared del cementerio de Mallona, y hacerlas estallar al paso de los peregrinos por las Calzadas. La explosión lanzaría sobre la multitud una lluvia de pequeñas ikurriñas de papel. A partir de ese momento, la fiesta debería convertirse en una revuelta patriótica. No más genuflexiones ante los franquistas y sus obispos. No más folclore consolador. Pero el plan era complicado. Necesitaba el concurso de varios activistas. Los de Euzko Gaztedi no querían jugar con fuego, y Gabriel se quedó solo. En la mañana del día 15, ante la deserción de todos los demás, él mismo regó con banderitas las escaleras de Begoña. (...) Gabriel era un mestizo, hijo de un viajante maqueto y de una aldeana de un caserío pobre de Guecho. (...) Todas las fianzas exigidas a los detenidos fueron depositadas con presteza, menos las de Gabriel y su hermana Begoña, que no salieron de prisión hasta cumplir la condena que se les impuso».

        Goiko poema horien multzokoa da, mamiz, Juaristirentzat, «Poetak daude».

        Hau guztiau irakurrita, Iker Gallastegik «existen algunos errores» diost: «Yo no nací en México. Nací en Donibane Lohitzun en 1926 y luego me llevaron mis padres a México (...). Los "futuros fundadores de ETA" no eran "aún más reaccionarios que los jovencitos reclutados por Gatari". En los primeros contactos que tuvieron con Euzko Gaztedi (1958) ya se formó una "sexta rama" que era militar.

        »Cuando cayó Gabriel Moral (otoño del 59) es cuando yo me tuve que esconder. Así y todo, le visité en la cárcel de Larrinaga, acompañado por su hermana, en 3 o 4 ocasiones, pues calculaba que allí no me iría a buscar la policía. Gabriel, cada vez que terminaba la visita me decía: "¿La siguiente vez por dónde vienes, por ahí o por dentro?".

        »Es verdad que Gabriel no les caía nada bien a los PNVeros, y que, cuando los entonces "responsables" de Euzko Gaztedi nos tuvimos que exiliar, no le hicieron mucho caso, pero lo que sí te puedo decir es que el relato es bastante tendencioso, sobre todo su versión de "lo de Begoña", y que el que fuese un "mestizo" o un "pobre" nada tiene que ver con el caso, y no es más que pura demagogia malintencionada de una mente estrecha».

        Gabriel Moral 1959ko irailean detenitu zuen poliziak, Jose Luis Zabala, Iñaki Aldekoa, Xabier Aldekoa, Gillermo Elguezabal eta F. Xabier Arginzonizekin batean. 1960ko urtarrileko Euzko Deya-k idatzi zuenez, «no obstante el tiempo transcurrido, se hallan todavía en régimen de incomunicación Gabriel Moral, detenido en la primera quincena de setiembre, el cual ocupa una celda de castigo, y Rafael Celaya, Jabier Ezcurra, Joseba Zaldúa, Anton Ormaechea y José María Asteinza, los cuales, aunque incomunicados, se hallan en celdas normales».

        Gabiren detentzioaz, azaroan, Arestik berak Kaierori diotsonez, «Gabriel está en la enfermería a consecuencia del repaso que le dieron cuando le bajaron y no se le puede ver. Ya sabrás que los demás han seguido su camino, con lo que todo está parado. Gracias a Dios que no se me ocurrió meterme con ellos como me propusieron».

        1960ko abuztuan prozesatua izan zen, Trifon Etxebarria, Rafael Zelaia, Iñaki Aldekoa eta Guillermo Elguezabalekin batean, eta azaroan «son condenados a penas que oscilan entre cuatro y un año de prisión y sometidos al régimen de presos comunes».

        Arestik berak «Gabriel Moral nire lagun abertzalea» deitzen dio.

        Badirudi, amaitzeko, Gabrielek hautatu egin zuela bide bat, bestea utziz:

                        "Euskeraren aldean

                        Armarik eztot artun egingo

                        Egundo nire eskuetan:

                        Nire plumea, nire izerdia

                        Eskeintzen deutsat benetan." [44].

 

        [43] EGItarrekin izandako harreman hau Gabriel del Moralek kontatua, ahoz.

        [44] Gabinorena Juan Mari Arestik esana. Kaierorena in Bilbok bere seme prestuari..., 129an. Juaristirena in Sacra Némesis, 95 eta j. Aitaturiko Arestiren poemak in Poesia argitaragabea..., 72 eta j. Iker Gallastegirena beronek 2000.VIII.7an eginiko gutunetik. Arestiren beraren gutunak in Artikuluak..., 1986, 139an, 1959.XI.30ekoa, eta kartzelatik ateratzean egin nahi zaion ongi etorriaz, ik. in id., 150ean. Prozesuaz ik. Euskadi eta askatasuna, I, 45, 212 eta 213.etan. Arestik Moralez egindako baieztapena 1961.II.27an Azurmendiri eginikako gutunean, in Artikuluak..., 1986, 144an. Arestiren poema ik. in «Bizkaitarra II», 1959koa, 31. ahapaldian. Ik. 107. oharra.